Η ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ - ΕΘΙΜΑ & ΕΟΡΤΑΣΜΟΙ

Η Αγία Παρασκευή ή Παρασκευή Αθληφόρος ή Παρασκευή Μεγαλομάρτυς είναι αγία της Ορθόδοξης και Καθολικής εκκλησίας και θεωρείται προστάτιδα των ματιών. Έζησε στη Ρώμη κατά το 2ο αιώνα και υπέστη μαρτυρικό θάνατο επί ημερών του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου.

Γεννήθηκε σε προάστιο της Ρώμης επί αυτοκρατορίας του Αδριανού (βασιλεία 117-138 μ.Χ.). Γονείς της ήταν ο Αγαθόνικος και η Πολιτεία, που ήταν χριστιανοί και οικονομικά εύποροι. Ήταν μοναχοπαίδι. Το όνομά της, της αποδόθηκε λόγω της ημέρας Παρασκευής, κατά την οποία γεννήθηκε. Η ανατροφή της από μικρή ηλικία έγινε βάσει χριστιανικών αρχών

Ενηλικίωση και δράση

Σε ηλικία 20 ετών έμεινε ορφανή και από τους δυο γονείς, γεγονός που την κατέστησε κληρονόμο σημαντικής περιουσίας, την οποία και εκποίησε, διαθέτοντας τα χρήματα σε φτωχούς και ασθενείς. Ασχολήθηκε εντατικά με την ιεραποστολή, στην πόλη της Ρώμης και την ευρύτερη περιοχή, διδάσκοντας τον Χριστιανισμό κατ-οίκον σε ανθρώπους αδύναμων κοινωνικά ομάδων. Η δράση της έγινε γνωστή στους Ρωμαίους και κλήθηκε σε απολογία από τον αυτοκράτορα Αντωνίνο.

Το μαρτύριό της

Ο αυτοκράτορας της ζήτησε να αρνηθεί την θρησκεία της και στην προσπάθειά του να την πείσει, της προσέφερε διάφορα ανταλλάγματα. Η Αγία απέρριψε την πρόταση, οδηγήθηκε σε βασανιστήριο (της φόρεσαν πυρακτωμένη περικεφαλαία στο κεφάλι) και στη συνέχεια στη φυλακή, όπου πέρασε ένα διάστημα στην απομόνωση. Στην αγιογραφία της αναφέρεται πως ένας άγγελος του Θεού, την επισκέφθηκε απελευθερώνοντάς την απ'τα δεσμά. Έπειτα κλήθηκε ξανά να αλλαξοπιστήσει και αφού δεν έδειχνε να μεταπείθεται, ο Αντωνίνος διέταξε το βασανισμό της μέχρι θανάτου.

Τα αγιογραφικά στοιχεία αναφέρουν ότι για να την θανατώσουν την οδήγησαν μέσα σε ένα μεγάλο καζάνι με καυτό λάδι αλλά εκείνη παρέμεινε ζωντανή. Ο Αντωνίνος, αδυνατώντας να το πιστέψει, θέλησε να προσεγγίσει το καζάνι ο ίδιος με σκοπό να διαπιστώσει τι συμβαίνει. Πλησιάζοντας όμως, από τον ατμό ή από κάποια άλλη αιτία, τραυματίστηκαν τα μάτια του με αποτέλεσμα να τυφλωθεί. Σύμφωνα με την παράδοση, η Αγία Παρασκευή, τον θεράπευσε με θαυματουργικό τρόπο (γι' αυτό θεωρείται προστάτιδα των ματιών από τους Χριστιανούς) και έτσι ο Αντωνίνος την άφησε ελεύθερη να επιστρέψει στο έργο της.

Το τέλος της ζωής της

Μετά από χρόνια ο Αντωνίνος πέθανε και στη διαδοχή του ο Μάρκος Αυρήλιος, εξαπέλυσε νέο διωγμό κατά των χριστιανών, με την Αγία να συλλαμβάνεται ξανά. Σύμφωνα -και πάλι- με τα όσα λέει η αγιογραφία, ο ίδιος ο αυτοκράτορας έδωσε εντολή στους έπαρχους Ασκληπιό και Ταράσιο να τη βασανίσουν. Ο πρώτος την έριξε σε χώρο που φυλάσσονταν φίδια, τα οποία όμως πέθαναν όταν την πλησίασαν και έτσι ο δεύτερος αποφάσισε να την αποκεφαλίσει. Το όνομα και η μνήμη της τιμούνται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 26 Ιουλίου.

Μέτσοβο 

Ένα έθιμο που αναβιώνει κάθε χρόνο στην εορτή της Αγίας Παρασκευής στο Μέτσοβο είναι και η περιφορά της εικόνας της πολιούχου από τους καβαλάρηδες. Από το πρωί, κάτοικοι του χωριού ετοιμάζουν τα άλογα, φοράνε τις τοπικές ενδυμασίες και περιφέρονται στα καλντερίμια. Μόλις τελειώσει η θεία λειτουργία, συγκεντρώνονται στο προαύλιο του ναού και μετά από κλήρωση που γίνεται ο ιερέας παραδίδει την εικόνα στον τυχερό. Ακολουθεί περιφορά της εικόνας γύρω από την πλατεία με επικεφαλής τον καβαλάρη που την κρατάει και όλους τους υπόλοιπους να ακολουθούν μέχρι να επιστρέψουν πάλι στο ναό και να την παραδώσουν στους ιερείς. Είναι όντως ένα εντυπωσιακό έθιμο!

Αμοργός 

Το μεγαλύτερο το πιο παραδοσιακό και το καλύτερο πανηγύρι των νησιών των Κυκλάδων είναι της Αγ. Παρασκευής στην κάτω μεριά Αμοργού.

Aπό τις 17-7 κάθε χρόνο Ημέρα της Αγίας Μαρίνας αρχίζουν οι ετοιμασίες για την μεγάλη γιορτή. Σχεδόν οι περισσότεροι κάτοικοι του νησιού μας συμμετέχουν και προσφέρουν δωρεάν τις υπηρεσίες τους καθάρισμα και βάψιμο με ασβέστη την εκκλησία της Αγ. Παρασκευής και όλων των άλλων χώρων, δωμάτια, τραπεζαρίες, φούρνοι κ.τ.λ..
Μαζεύουν φρύγανα για τους φούρνους που ψήνουν τα ψωμιά. Καθαρίζουν πατάτες περίπου 1200 κιλά κρεμμύδια, 200 κιλά όσπρια και ότι άλλο χρειασθεί για τα φαγητά. Από τις 23-7 αρχίζουν τα ζυμώματα για 2000 κιλά ψωμιά που θα χρειασθούν την παραμονή σφάζουν τα ζώα που θα χρειαστούνε.
Την Παραμονή της Αγίας Παρασκευής 25-7 μαγειρεύουν 15 καζάνια πατατάτο, 2 καζάνια κοφτό. Την ημέρα της γιορτής 26-7 μαγειρεύουν 6 καζάνια πατατάτο και ένα καζάνι ξυδάτο. Όλα αυτά μαγειρεύονται στην κουζίνα της Αγ. Παρασκευής σε πολύ μεγάλα καζάνια που κάτω από αυτά σιγοκαίνε τα ξύλα που έχουν μαζέψει από τα βουνά της Αμοργού.

Δοτσικό Γρεβενών  

Στο Δοτσικό Γρεβενών το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής δεν έχει αλλάξει σε τίποτε. Ακολουθεί την παλιά παράδοση, τα παλιά έθιμα. Όλοι οι κάτοικοι του χωριού ανεβαίνουν στο εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής που βρίσκεται σε ένα ύψωμα επάνω από το χωριό, για να παρακολουθήσουν τη θεία Λειτουργία, μετά το πέρας της οποίας όλοι εξέρχονται από την εκκλησία για να «σηκώσουν» το «ύψωμα» της Αγίας. Όποιος χωριανός θα προσφέρει τα περισσότερα χρήματα στην Εκκλησία εκείνος θα κρατήσει την εικόνα της Αγίας Παρασκευής, την οποία στη συνέχεια θα ασπασθούν οι χωριανοί με μεγάλη ευλάβεια.

Στον υπαίθριο χώρο της εκκλησίας βρίσκονται δέντρα, παλιές βαλανιδιές. Κάτω από αυτά τα δέντρα πηγαίνουν οι κάτοικοι του χωριού την ημέρα του πανηγυριού. Η κάθε οικογένεια έχει το δικό της σημείο στο οποίο κάθεται στο πατροπαράδοτο δέντρο, που δεν μπορεί κανένας άλλος να πάει στον ίσκιο του, πηγαίνουν μόνον εκείνοι που ανήκουν σ’ αυτό το σόι. Παλιά έστρωναν κουβέρτες και τραπεζομάντηλα και κάθονταν καταγής. Τις τελευταίες δεκαετίες τοποθετούν τραπέζια στα ίδια σημεία. Η εκκλησιαστική επιτροπή παραθέτει γεύμα για όλους τους επισκέπτες και οι οικογένειες φέρνουν και μαγειρεμένο φαγητό από το σπίτι. Τα φαγητά είναι συγκεκριμένα: πρόβατο με ρύζι και πρόβατο με κρεμμύδια (στιφάδο).

Μετά το γεύμα όλα τα όργανα που υπάρχουν (τρεις έως τέσσερις κομπανίες) σχηματίζουν μια κομπανία και γυρίζουν ένα-ένα τα δέντρα και παίζουν επιτραπέζια τραγούδια. Όλοι οι ευρισκόμενοι στην παρέα του δέντρου κερνούν τους οργανοπαίχτες. Όταν τελειώσει αυτός ο γύρος των επιτραπέζιων τραγουδιών, αρχίζουν επιτραπέζια τραγούδια χωρίς όργανα. Η κάθε παρέα τραγουδάει τέτοια τραγούδια:

«Πέντε αφεντάδες ήμασταν και δέκα βοιβοντάδες, έχουν τραπέζια αργυρά
σοφρά μαλαματένιο. Έχουν κι ένα σκλαβόπουλο που τους κερνάει να πίνουν.
-Κέρνα μας, βρε σκλαβόπουλο, πες μας κι ένα τραγούδι:
Ποιος είδε ψάρι στο βουνό, χωρίς νερό να πλέει, ποιος είδε και Ρωμιόπουλο
τους Τούρκους να κερνάει.»

Τελειώνοντας τα τραγούδια της τάβλας σηκώνονται για το τρανό χορό, πρώτοι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία από κάθε οικογένεια. Λέγουν δε τρία τραγούδια του χορού στα τρία βήματα. Πρώτο είναι το τραγούδι που δόξασε το χωριό επί Τουρκοκρατίας, «Ισμαήλ Αγάς» το γνωστό τραγούδι. Μόλις τελειώσουν τα τραγούδια, έρχονται στη μέση του χορού τα όργανα και ο χορός συνεχίζεται ως το απόγευμα. Στη συνέχεια κατεβαίνουν στο χωριό καβάλα στα άλογα και παρέες στο δρόμο τραγουδούν διάφορα τραγούδια.

Πηγαίνουν στα σπίτια τους και σφάζουν τα κουρμπάνια. Τα βάζουν στη σούβλα. Βλέπεις σ΄ όλες τις αυλές, να ανάβουν φωτιές, για να ψήσουν το κουρμπάνι, τηρώντας όλοι το έθιμο. Μαζεύονται 2-3 οικογένειες και τα ψήνουν μαζί, κοκορέτσια, σπληνάντερα και μαζί χορεύουν και τραγουδούν.

Τη δεύτερη ημέρα του Αγίου Παντελεήμονα πηγαίνουν στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, που είναι μέσα στο χωριό. Μετά το τέλος της θείας Λειτουργίας κάνουν επισκέψεις παρέες-παρέες σ΄όλα τα σπίτια για χρόνια πολλά, τιμά όλο το χωριό την προστάτιδα Αγία Παρασκευή. Δεν υπάρχει σπίτι που να μην γιορτάζει. Εκεί προσφέρουν ποτό και μεζέ από το κουρμπάνι που έψησαν την προηγούμενη μέρα. Το απόγευμα στις 4 η ώρα βγαίνουν στο ίσωμα (μεγάλη πλατεία) και πιάνουν πάλι τον τρανό το χορό με την ίδια τακτική που χόρεψαν την προηγούμενη μέρα επάνω στην Αγία Παρασκευή. Γλεντάνε ως που να βασιλέψει ο ήλιος και μετά έχουν το λόγο τα καφενεία. Γίνεται γλέντι με όργανα ως το πρωί.
Την τρίτη ημέρα βγαίνουν εκδρομή στις καλύτερες τοποθεσίες και στα πιο κρύα νερά, για να ησυχάσουν λίγο τ΄αυτιά τους από τον ήχο των οργάνων και του νταουλιού. Έτσι τελειώνει το πανηγύρι του χωριού.

📧Έχετε κάποια παρατήρηση για το παρόν περιεχόμενο; Θα χαρούμε να σας ακούσουμε

▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃      

 Επιμέλεια άρθρου

 Παπανικολάου Στυλιανός