Το Πατρινό καρναβάλι αποτελεί τόσο τη μεγαλύτερη όσο και την παλιότερη αποκριάτικη εκδήλωση στην Ελλάδα και μία από τις μεγαλύτερες στο κόσμο όσον αφορά τη συμμετοχή των καρναβαλιστών και την ιστορία του. Μετρά 190 χρόνια ιστορίας.
Το καρναβάλι της Πάτρας δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός αλλά ένα σύνολο εκδηλώσεων που περιλαμβάνουν χορούς, παρελάσεις, κυνήγι κρυμμένου θησαυρού, καρναβάλι των μικρών κ.ά. Οι εκδηλώσεις αρχίζουν στις 17 Ιανουαρίου και διαρκούν μέχρι την Καθαρά Δευτέρα. Κορυφώνεται το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς με την νυχτερινή ποδαράτη παρέλαση των πληρωμάτων του Σαββάτου, τη φαντασμαγορική μεγάλη παρέλαση αρμάτων και πληρωμάτων της Κυριακής και τέλος το τελετουργικό κάψιμο του βασιλιά καρνάβαλου στο μώλο της Αγίου Νικολάου στο βόρειο λιμάνι της Πάτρας. Χαρακτηριστικές αρχές του είναι ο αυθορμητισμός, ο αυτοσχεδιασμός, η πηγαία έμπνευση και ο εθελοντισμός.
Ιστορία
 |
Ως προς το πρώτο, το καρναβάλι, όπως και οι
περισσότερες αποκριάτικες εκδηλώσεις στη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια συνδέονται με αρχαίες παγανιστικές εκδηλώσεις και ιεροτελεστίες, όπως αυτές προς τιμή του Διονύσου. Μέσα στην καρδιά του χειμώνα, οι πιστοί με ειδικές γιορτές επικαλούνταν τη θεότητα, η οποία θεωρείτο πως ξαναγεννιόταν για να φέρει και πάλι την Άνοιξη. Παρεμφερείς εκδηλώσεις συνεχίστηκαν και μετά την εξάπλωση του Χριστιανισμού.
Δεύτερον, οι σύγχρονες ρίζες του Πατρινού Καρναβαλιού τοποθετούνται στις αρχές του 19ου αιώνα. Οι περισσότερες απόψεις συγκλίνουν στο ότι αφετηρία του Πατρινού Καρναβαλιού υπήρξε ο πρώτος αποκριάτικος χορός μετά την απελευθέρωση, που δόθηκε το 1829 στην οικία του εμπόρου Μωρέττη. Όμως ρόλο στην δημιουργία του Πατρινού Καρναβαλιού φέρεται να είχαν και οι γαλλικές δυνάμεις του στρατηγού Μαιζώνος, οι οποίες στάθμευαν στην πόλη μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους το 1828. Θεωρείται δηλαδή ότι μετέφεραν τα αποκριάτικα έθιμα της πατρίδας τους και τον καρναβαλικό τρόπο διασκέδασης τον οποίο προσέλαβαν οι ντόπιοι. Καθοριστική συνεισφορά στην εξέλιξη του θεσμού θεωρείται πως είχαν οι Επτανήσιοι, οι οποίοι συνέρρευσαν στην Πάτρα μετά την ένωση των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα το 1864. Πιστεύεται ότι με το κέφι τους, την ευρηματική τους διάθεση και τη ζωντάνια τους οι νησιώτες έδωσαν άλλο χρώμα στις αποκριάτικες διασκεδάσεις στην Πάτρα, που λάμβαναν τότε χώρα σε ταβέρνες και καφενεία. Επιπλέον, η ίδια η θέση της πόλης με την αυξανόμενη ακμή του λιμανιού της και τις συχνές επαφές με τη Δύση και ιδίως με την Ιταλία, με τα περίφημα καρναβάλια της όπως αυτό της Βενετίας συνέβαλαν με τα χρόνια στη διαμόρφωση του καρναβαλιού ώστε ακόμα και σήμερα να διαθέτει αρκετά μεσογειακά και δυτικότροπα χαρακτηριστικά.
Στη συνέχεια και ως συνέπεια της ευμάρειας της πόλης στα τέλη του 19ου αιώνα οι καρναβαλικές εκδηλώσεις παίρνουν πιο σταθερά χαρακτηριστικά. Η εμφάνιση των πρώτων καρναβαλικών αρμάτων τοποθετείται χρονικά στη δεκαετία του 1870. Τα άρματα τότε ήταν αποκλειστικά κατασκευές ιδιωτών, μόνο αργότερα ανέλαβε ο Δήμος Πατρέων έναν μεγάλο αριθμό κατασκευών. Στην ίδια δεκαετία, το 1872 οικοδομείται με συνεισφορές πλούσιων σταφιδεμπόρων το Θέατρο "Απόλλων" και φιλοξενεί αποκριάτικους χορούς, όπως ακριβώς και σήμερα, που συνεχίζει να έχει κεντρικό ρόλο στις καρναβαλικές εκδηλώσεις. Το 1880 την ημέρα του Αγίου Αντωνίου κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτες μπούλες (ομάδες μεταμφιεσμένων που τριγυρίζουν στις γειτονιές και με χιουμοριστική διάθεση κάνουν πλάκα σε φίλους, γνωστούς αλλά και άγνωστους). Το έθιμο αυτό τείνει στις μέρες μας να εκλείψει.
Όπως μαρτυρεί ο ιστορικός του Πατρινού Καρναβαλιού Νίκος Πολίτης την εποχή της Μπελ Επόκ διοργανώθηκαν ωραία καρναβάλια όπως τις χρονιές 1900, 1907, 1909 με τη συμμετοχή για πρώτη φορά ατόμων κάθε κοινωνικής τάξης και καταγωγής. Την εποχή εκείνη τοποθετείται και η εμφάνιση του εθίμου του αυγοπολέμου με κέρινα αυγά γεμάτα κομφετί (κατασκευασμένα σε ειδικές μηχανές) τα οποία έριχναν οι καρναβαλιστές από τα μπαλκόνια. Αν και το έθιμο αυτό έχει εξαφανιστεί σήμερα, θεωρείται πως αποτελεί πρόδρομο του σοκολατοπολέμου. Ιστορικές σκηνές αποκριάτικων εορτασμών από αυτή την περίοδο διασώζονται ως σήμερα μέσα από προπολεμικά επίκαιρα. Την αμέσως επόμενη δεκαετία τα πράγματα δεν είναι ευνοϊκά για το καρναβάλι, οι συνεχείς πόλεμοι και συγκρούσεις (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Εθνικός Διχασμός, Μικρασιατική εκστρατεία)στέλνουν τους άνδρες στο μέτωπο και φέρνουν στην πόλη οικονομική στενότητα και δυστυχία. Στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια η κατάσταση δεν βελτιώνεται αισθητά, μόνο σποραδικές εκδηλώσεις μαρτυρούν την έλευση του Καρναβαλιού. Προφανή εξαίρεση αποτελούν τα εντυπωσιακά σε αριθμό και ποιότητα αρμάτων και εορτασμών καρναβάλια των ετών 1938 και 1939. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και ο συνακόλουθος εμφύλιος θα φέρουν μια δεκαετή αναγκαστική διακοπή.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 γίνονται οι πρώτες διστακτικές σκέψεις από συλλογικούς φορείς της Πάτρας για την οργανωμένη αναβίωση του καρναβαλιού. Παρά την απαισιοδοξία και την νοσταλγία για το παρελθόν το καρναβάλι ξαναγεννιέται. Οι πρωτοπόροι μουσικοί όμιλοι "Ορφέας" και "Πατραϊκή
Καθοριστικό ρόλο στην προετοιμασία και τέλεση των εορτασμών έχουν οι καρναβαλικές ομάδες, οι οποίες είναι γνωστές ως groups ή "πληρώματα" από το γεγονός ότι αρχικά ήταν πλήρωμα αυτοκινήτου. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες ένα μεγάλο μέρος του βάρους της διοργάνωσης αναλαμβάνει σταθερά ο Δήμος Πατρέων μέσω της Κοινωφελούς Επιχείρησης "Καρναβάλι Πάτρας" η οποία εποπτεύει και το καρναβαλικό εργαστήρι, μοναδικό χώρο στην Ελλάδα όπου κατασκευάζονται τα μεγαλειώδη άρματα του βασιλιά Καρνάβαλου και της συνοδείας του καθώς και άλλες κατασκευές που κοσμούν την πόλη στη διάρκεια της Αποκριάς. Το καρναβάλι ενίοτε λαμβάνει την οικονομική στήριξη του ΥΠΠΟ και άλλων φορέων καθώς και ιδιωτών χορηγών. Όμως η επίσημη στήριξη είτε δημοτική είτε κρατική ήρθε να ενισχύσει έναν πατροπαράδοτο θεσμό και όχι να δημιουργήσει κάτι εκ του μη όντος όπως συμβαίνει με τις αποκριάτικες εκδηλώσεις άλλων ελληνικών δήμων.
Η Τελετή Έναρξης πραγματοποιείται ημέρα Σάββατο και πάντα σε συνάρτηση με τη γιορτή του Αγίου Αντωνίου 17 Ιανουαρίου.
Συνήθως αποτελείται από ποικίλες εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν μουσική, χορό, ακροβάτες, δράσεις για μικρούς και μεγάλους και συλλογικά παιχνίδια.
Οι εκδηλώσεις αρχίζουν το πρωί σε επιλεγμένα σημεία της πόλης και κορυφώνονται το βράδυ στην πλατεία Γεωργίου Α΄. Εκεί είναι στραμμένο και το ενδιαφέρον του κόσμου, όπου μετά την ολοκλήρωση της κεντρικής εκδήλωσης και την εμφάνιση του άρματος του Βασιλιά Καρνάβαλου συνοδευόμενου από πλήθος καρναβαλιστών, ο Δήμαρχος Πατρέων κηρύσσει την έναρξη των Εκδηλώσεων του Πατρινού Καρναβαλιού.
Ακολουθεί υπαίθριο πάρτι, όπου η κεντρική πλατεία της πόλης μετατρέπεται σε μια τεράστια πίστα χορού, με χιλιάδες πιστούς καρναβαλιστές να χορεύουν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.
Πανευρωπαϊκή αποκλειστικότητα του Πατρινού Καρναβαλιού αποτέλεσε το “Καρναβάλι των Μικρών” που κορυφώνεται με τη δική τους Μεγάλη Παρέλαση. Εκείνη την ημέρα χιλιάδες μικροί καρναβαλιστές από την Πάτρα, αλλά και από άλλες πόλεις της Ελλάδας παρελαύνουν στους κεντρικούς δρόμους της πόλης σε ομάδες ανάλογα με το νηπιαγωγείο, το σχολείο τους, το φροντιστήριό τους, τη σχολή χορού τους. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο παρελαύνουν μαζί με τους συνοδούς τους περί τα 15.000 παιδιά.
Το Καρναβάλι των Μικρών αποτελεί μια ξεχωριστή και σημαντική ενότητα του Πατρινού Καρναβαλιού ως συνέχεια και εξέλιξη του baby rally που πρωτοδιοργανώθηκε το 1968.
Το Καρναβάλι των Μικρών έχει διανύσει τη δική του επιτυχημένη πορεία συναγωνιζόμενο επάξια εκείνο των μεγάλων. Έχει χαράξει ανεξίτηλα τη σφραγίδα του στα δρώμενα του Πατρινού Καρναβαλιού, δίνοντας τη δυνατότητα στους μικρούς καρναβαλιστές να αναπτύξουν τις αισθήσεις, τη φαντασία τους και την ελευθερία έκφρασης μέσα από τις εναλλακτικές μορφές τέχνης, τη διασκέδαση και το παιχνίδι.
Οι ομάδες του Κρυμμένου Θησαυρού συγκροτούνται είτε από μόνιμες συντροφιές καρναβαλιστών είτε από παρέες στα γυμνάσια και τα λύκεια της πόλης, συνάδελφους στη δουλειά ή γνωστούς στη γειτονιά. Έχουν ένα όνομα ως ομάδα και ένα θέμα - που δίνει και το όνομα κάθε χρονιάς- για τη μεταμφίεσή τους.Πρόκειται για μια ξεχωριστή εκδήλωση του Πατρινού Καρναβαλιού που ανάλογη δεν συναντάται στην Ελλάδα. Τα Μπουρμπούλια θεωρούνται μια από τις παλαιότερες εκδηλώσεις του, όπου η ακριβής ημερομηνία έναρξής τους παραμένει μέχρι και σήμερα άγνωστη. Ιστορικοί μελετητές, πάντως, του Πατρινού Καρναβαλιού προσδιορίζουν χρονολογικά το χορό των Μπουρμπουλιών, λίγο μετά την ολοκλήρωση κατασκευής του Δημοτικού Θεάτρου «Απόλλων», από τον Ερνέστο Τσίλλερ, δηλαδή γύρω στο 1872.
Στα χρόνια του μεσοπολέμου ο θεατρώνης Ανδρέας Λοβέρδος βάφτισε με το όνομα «μπουρμπούλι» (μεζές από κρέας που βράζει), τους απογευματινούς τότε χορούς, γιατί δεν απαιτούσαν κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία.
Τα Μπουρμπούλια είναι χοροί όπου οι γυναίκες διατηρούν την ανωνυμία τους κάτω από ένα μαύρο ντόμινο και μια μαύρη μάσκα, ενώ οι άντρες φορούν επίσημο ένδυμα και διαλέγουν την ντάμα τους αγνοώντας την ταυτότητα της, τουλάχιστον για εκείνο το βράδυ. Γίνονται και σήμερα, περισσότερο για να διατηρηθεί η παράδοση σε διαφορετικό χώρο καθώς το Θέατρο Απόλλων σαν αναγνωρισμένο νεότερο μνημείο δεν επιτρέπεται να γίνονται χοροεσπερίδες.
Προθέρμανση… για χιλιάδες καρναβαλιστές λίγο πριν τη Μεγάλη Παρέλαση της Κυριακής. Το κέφι ανεβάζει τους ρυθμούς και κάνει την καρδιά να τρέχει, καθώς τα πόδια και να θέλουν δεν μπορούν να αντισταθούν. Η μουσική συνδράμει στο ξεφάντωμα, οι φωτισμοί, τα χρώματα, ο αυθορμητισμός υφαίνουν ένα πρωτοφανές γαϊτανάκι διασκέδασης που ξετυλίγεται στο τέλος της παρέλασης στην πλατεία Γεωργίου Α΄. Εκεί καρναβαλιστές και θεατές εμπλέκονται σε ένα ατέλειωτο πάρτι, που συνεχίζεται όλη τη νύχτα στους δρόμους και στα κέντρα διασκέδασης της καρναβαλικής πρωτεύουσας.
Η κορύφωση της διασκέδασης «χτυπά κόκκινο». Χιλιάδες καρναβαλιστές χρωματίζουν με το κέφι και τη ζωντάνια τους την πρωτεύουσα του Καρναβαλιού. Ένας χείμαρρος χαράς συγκλονίζει το κέντρο της πόλης, ο συναγωνισμός, η άμιλλα, η ευρηματικότητα, συντονίζονται στους ρυθμούς της μουσικής… Η πιο όμορφη στιγμή της νεολαίας! Η Μεγάλη Παρέλαση της Κυριακής.
Προηγούνται τα καρναβαλικά άρματα του Δήμου και ακολουθούν τα καρναβαλικά πληρώματα, πολλά με δικά τους άρματα και καρναβαλικές κατασκευές.
Η συμμετοχή των καρναβαλιστών κάθε χρόνο αγγίζει τα 40.000 άτομα που ακούραστα ακολουθούν μια διαδρομή 4 περίπου χιλιομέτρων, διασχίζοντας το κεντρικό δρόμο της Πάτρας. Διαρκεί κατά μέσο όρο γύρω στις 5.30 ώρες.
Το μεγαλύτερο γεγονός του Πατρινού Καρναβαλιού κάθε χρόνο
παρακολουθείται από δεκάδες χιλιάδες θεατές στα πεζοδρόμια, τα μπαλκόνια των σπιτιών και τις κερκίδες και μεταδίδεται τηλεοπτικά, όπως και η παρέλαση του Σαββάτου από Πανελλαδικής εμβέλειας τηλεοπτικό σταθμό.
Διεύρυνση της παραδοσιακής καύσης του άρματος του Καρναβάλου. Η Μεγάλη Παρέλαση έχει τελειώσει… μα το κέφι συνεχίζει να συνεγείρει τις διαθέσεις των καρναβαλιστών που ομαδικά συρρέουν στο Μώλο της Αγίου Νικολάου για να παρακολουθήσουν την Τελετή Λήξης.
Η παράδοση θέλει ο Βασιλιάς Καρνάβαλος να παραδίδεται στην πυρά καταμεσής της θάλασσας και να ακολουθεί ρήψη πυροτεχνημάτων. Η τηλεοπτική της μετάδοση μεταφέρει σε κάθε άκρη της χώρας το πνεύμα της εκρηκτικής και μεγαλειώδους γιορτής.
Η εκδήλωση συνήθως περιλαμβάνει χορευτικά σόου, μουσική συναυλία από γνωστά ροκ ή ποπ συγκροτήματα, ακροβατικά κι άλλες εκπλήξεις, με το Δήμαρχο Πατρέων να ευχαριστεί τους καρναβαλιστές και τους επισκέπτες της πόλης για τη συμμετοχή τους, και συμβολικά να δίνει το σύνθημα για την προετοιμασία των καρναβαλικών εκδηλώσεων της επόμενης χρονιάς. Η τελετή λήξης ολοκληρώνεται με ένα υπαίθριο μουσικοχορευτικό πάρτι μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της Καθαράς Δευτέρας.
περισσότερες αποκριάτικες εκδηλώσεις στη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια συνδέονται με αρχαίες παγανιστικές εκδηλώσεις και ιεροτελεστίες, όπως αυτές προς τιμή του Διονύσου. Μέσα στην καρδιά του χειμώνα, οι πιστοί με ειδικές γιορτές επικαλούνταν τη θεότητα, η οποία θεωρείτο πως ξαναγεννιόταν για να φέρει και πάλι την Άνοιξη. Παρεμφερείς εκδηλώσεις συνεχίστηκαν και μετά την εξάπλωση του Χριστιανισμού.
Δεύτερον, οι σύγχρονες ρίζες του Πατρινού Καρναβαλιού τοποθετούνται στις αρχές του 19ου αιώνα. Οι περισσότερες απόψεις συγκλίνουν στο ότι αφετηρία του Πατρινού Καρναβαλιού υπήρξε ο πρώτος αποκριάτικος χορός μετά την απελευθέρωση, που δόθηκε το 1829 στην οικία του εμπόρου Μωρέττη. Όμως ρόλο στην δημιουργία του Πατρινού Καρναβαλιού φέρεται να είχαν και οι γαλλικές δυνάμεις του στρατηγού Μαιζώνος, οι οποίες στάθμευαν στην πόλη μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους το 1828. Θεωρείται δηλαδή ότι μετέφεραν τα αποκριάτικα έθιμα της πατρίδας τους και τον καρναβαλικό τρόπο διασκέδασης τον οποίο προσέλαβαν οι ντόπιοι. Καθοριστική συνεισφορά στην εξέλιξη του θεσμού θεωρείται πως είχαν οι Επτανήσιοι, οι οποίοι συνέρρευσαν στην Πάτρα μετά την ένωση των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα το 1864. Πιστεύεται ότι με το κέφι τους, την ευρηματική τους διάθεση και τη ζωντάνια τους οι νησιώτες έδωσαν άλλο χρώμα στις αποκριάτικες διασκεδάσεις στην Πάτρα, που λάμβαναν τότε χώρα σε ταβέρνες και καφενεία. Επιπλέον, η ίδια η θέση της πόλης με την αυξανόμενη ακμή του λιμανιού της και τις συχνές επαφές με τη Δύση και ιδίως με την Ιταλία, με τα περίφημα καρναβάλια της όπως αυτό της Βενετίας συνέβαλαν με τα χρόνια στη διαμόρφωση του καρναβαλιού ώστε ακόμα και σήμερα να διαθέτει αρκετά μεσογειακά και δυτικότροπα χαρακτηριστικά.
Στη συνέχεια και ως συνέπεια της ευμάρειας της πόλης στα τέλη του 19ου αιώνα οι καρναβαλικές εκδηλώσεις παίρνουν πιο σταθερά χαρακτηριστικά. Η εμφάνιση των πρώτων καρναβαλικών αρμάτων τοποθετείται χρονικά στη δεκαετία του 1870. Τα άρματα τότε ήταν αποκλειστικά κατασκευές ιδιωτών, μόνο αργότερα ανέλαβε ο Δήμος Πατρέων έναν μεγάλο αριθμό κατασκευών. Στην ίδια δεκαετία, το 1872 οικοδομείται με συνεισφορές πλούσιων σταφιδεμπόρων το Θέατρο "Απόλλων" και φιλοξενεί αποκριάτικους χορούς, όπως ακριβώς και σήμερα, που συνεχίζει να έχει κεντρικό ρόλο στις καρναβαλικές εκδηλώσεις. Το 1880 την ημέρα του Αγίου Αντωνίου κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτες μπούλες (ομάδες μεταμφιεσμένων που τριγυρίζουν στις γειτονιές και με χιουμοριστική διάθεση κάνουν πλάκα σε φίλους, γνωστούς αλλά και άγνωστους). Το έθιμο αυτό τείνει στις μέρες μας να εκλείψει.
Όπως μαρτυρεί ο ιστορικός του Πατρινού Καρναβαλιού Νίκος Πολίτης την εποχή της Μπελ Επόκ διοργανώθηκαν ωραία καρναβάλια όπως τις χρονιές 1900, 1907, 1909 με τη συμμετοχή για πρώτη φορά ατόμων κάθε κοινωνικής τάξης και καταγωγής. Την εποχή εκείνη τοποθετείται και η εμφάνιση του εθίμου του αυγοπολέμου με κέρινα αυγά γεμάτα κομφετί (κατασκευασμένα σε ειδικές μηχανές) τα οποία έριχναν οι καρναβαλιστές από τα μπαλκόνια. Αν και το έθιμο αυτό έχει εξαφανιστεί σήμερα, θεωρείται πως αποτελεί πρόδρομο του σοκολατοπολέμου. Ιστορικές σκηνές αποκριάτικων εορτασμών από αυτή την περίοδο διασώζονται ως σήμερα μέσα από προπολεμικά επίκαιρα. Την αμέσως επόμενη δεκαετία τα πράγματα δεν είναι ευνοϊκά για το καρναβάλι, οι συνεχείς πόλεμοι και συγκρούσεις (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Εθνικός Διχασμός, Μικρασιατική εκστρατεία)στέλνουν τους άνδρες στο μέτωπο και φέρνουν στην πόλη οικονομική στενότητα και δυστυχία. Στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια η κατάσταση δεν βελτιώνεται αισθητά, μόνο σποραδικές εκδηλώσεις μαρτυρούν την έλευση του Καρναβαλιού. Προφανή εξαίρεση αποτελούν τα εντυπωσιακά σε αριθμό και ποιότητα αρμάτων και εορτασμών καρναβάλια των ετών 1938 και 1939. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και ο συνακόλουθος εμφύλιος θα φέρουν μια δεκαετή αναγκαστική διακοπή.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 γίνονται οι πρώτες διστακτικές σκέψεις από συλλογικούς φορείς της Πάτρας για την οργανωμένη αναβίωση του καρναβαλιού. Παρά την απαισιοδοξία και την νοσταλγία για το παρελθόν το καρναβάλι ξαναγεννιέται. Οι πρωτοπόροι μουσικοί όμιλοι "Ορφέας" και "Πατραϊκή
Μαντολινάτα" ανέλαβαν τότε τα ηνία της προσπάθειας.
 |
Ως τα μέσα της δεκαετίας το Πατρινό Καρναβάλι είχε επιστρέψει στις ζωές των Πατρινών αλλά και όλων των Ελλήνων, ιδίως όμως όσων είχαν την οικονομική δυνατότητα (κυρίως εύποροι Αθηναίοι) να ταξιδέψουν στην Πάτρα για να συμμετάσχουν στο καρναβάλι, όπως και στα περίφημα μπουρμπούλια. Την ίδια περίοδο ο κινηματογραφικός φακός αποτύπωσε στιγμιότυπα του καρναβαλιού σε επίκαιρα και ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου. Tη δεκαετία του 1950 το καρναβάλι γίνεται στόχος επιθέσεων παραθρησκευτικών οργανώσεων, που ταξίδεψαν στην Πάτρα από άλλες περιοχές της Ελλάδας μεσούντος του καρναβαλιού για να καταγγείλουν "διαφθορά", "όργια", "Σόδομα και Γόμορα" και αποπειράθηκαν να οργανώσουν αντι-καρναβαλικά συλλαλητήρια αλλά εμποδίστηκαν από την αστυνομία, ωστόσο οι εντελώς ανυπόστατες κατηγορίες συνάντησαν την αδιαφορία ή την ενόχληση των Πατρινών και των επισκεπτών του καρναβαλιού. Είναι χαρακτηριστικό πως η τοπική εκκλησία ποτέ δεν συμμερίστηκε τις απόψεις των ταραξιών έχοντας ίδια αντίληψη του αθώου, ψυχαγωγικού χαρακτήρα των εκδηλώσεων. Ακόμα, την ίδια εποχή σε ορισμένες περιπτώσεις επιβλήθηκε άνωθεν λογοκρισία σε καρναβαλικές κατασκευές των οποίων το καυστικό πνεύμα έθιγε τα κακώς κείμενα. Τέλος το 1964 χρονιά θανάτου του βασιλιά Παύλου το Καρναβάλι ματαιώθηκε.
Οι λιγοστές παραφωνίες με κανέναν τρόπο δεν σκίασαν τη μεγαλοπρέπεια του καρναβαλιού το οποίο γνωρίζει ήδη από τότε ευρύτατη πανελλαδική καταξίωση ενώ προσέλκυε και το βλέμμα ορισμένων διεθνών ΜΜΕ. Το 1966 το καρναβάλι μπήκε σε νέα βάση. Ο δημοσιογράφος Νίκος Μαστοράκης μετά από πρόσκληση της δημοτικής αρχής, εισήγαγε στην Πάτρα στο πλαίσιο του Καρναβαλιού το Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού στο οποίο πήραν μέρος 94 Πατρινοί και επισκέπτες με τα αυτοκίνητα τους. Πρώτη νικήτρια αναδείχτηκε η ομάδα ενός φίλου του καρναβαλιού από τη Θεσσαλονίκη, του Άλκη Στέα ο οποίος δέχτηκε να παρουσιάσει το παιχνίδι την επόμενη χρονιά. Έτσι, ο Στέας (ένας από τους πρωτοπόρους της ελληνικής τηλεόρασης) παρέμεινε για δεκαετίες ο χαρακτηριστικός παρουσιαστής του καρναβαλιού το οποίο μπήκε σε κάθε ελληνικό σπίτι από τις τηλεοπτικές συχνότητες της . Εκφράσεις του όπως "η καρναβαλούπολη της Ελλάδας", για την Πάτρα και "συνεχίστε να χορεύετε" προς τους καρναβαλιστές θα μείνουν ιστορικές. Το 1974 ξεκινά η σύγχρονη φάση του καρναβαλιού, οι καρναβαλιστές πείθονται να εγκαταλείψουν τα αυτοκίνητά τους και να παρελάσουν πεζή στους δρόμους (ως τότε μόνο τα άρματα παρήλαυναν). Το θέαμα κορυφώνεται, η διάρκεια της παρέλασης φτάνει τις 5,30 ώρες όπου περίπου 45.000 καρναβαλιστές διανύουν 4.5 περίπου χιλιόμετρα χορεύοντας μετατρέποντας την Πάτρα κέντρο του κεφιού και της διασκέδασης. Κατακλύζεται από εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες που φτάνουν απ΄όλα τα μέρη της Ελλάδας και όχι μόνο. Ενδεικτικό το γεγονός ότι από το υπεραστικό ΚΤΕΛ αναχωρούν ανά 5' λεωφορεία από την Αθήνα με προορισμό την Πάτρα το σαββατοκύριακο της αποκριάς.
Ψυχή του καρναβαλιού αποτελούν οι δεκάδες χιλιάδες καρναβαλιστές Πατρινές, Πατρινοί, επισκέπτες και φίλοι του Πατρινού Καρναβαλιού άνθρωποι κάθε ηλικίας οι οποίοι συμμετέχουν αυθόρμητα στις καρναβαλικές εκδηλώσεις τόσο στις επίσημες όσο και σε εκατοντάδες άλλες ανεπίσημες όπως αποκριάτικοι χοροί, μπαλ μασκέ και γλέντια σε σπίτια, γειτονιές, κλάμπ, καφέ, εστιατόρια κτλ. Οι λιγοστές παραφωνίες με κανέναν τρόπο δεν σκίασαν τη μεγαλοπρέπεια του καρναβαλιού το οποίο γνωρίζει ήδη από τότε ευρύτατη πανελλαδική καταξίωση ενώ προσέλκυε και το βλέμμα ορισμένων διεθνών ΜΜΕ. Το 1966 το καρναβάλι μπήκε σε νέα βάση. Ο δημοσιογράφος Νίκος Μαστοράκης μετά από πρόσκληση της δημοτικής αρχής, εισήγαγε στην Πάτρα στο πλαίσιο του Καρναβαλιού το Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού στο οποίο πήραν μέρος 94 Πατρινοί και επισκέπτες με τα αυτοκίνητα τους. Πρώτη νικήτρια αναδείχτηκε η ομάδα ενός φίλου του καρναβαλιού από τη Θεσσαλονίκη, του Άλκη Στέα ο οποίος δέχτηκε να παρουσιάσει το παιχνίδι την επόμενη χρονιά. Έτσι, ο Στέας (ένας από τους πρωτοπόρους της ελληνικής τηλεόρασης) παρέμεινε για δεκαετίες ο χαρακτηριστικός παρουσιαστής του καρναβαλιού το οποίο μπήκε σε κάθε ελληνικό σπίτι από τις τηλεοπτικές συχνότητες της . Εκφράσεις του όπως "η καρναβαλούπολη της Ελλάδας", για την Πάτρα και "συνεχίστε να χορεύετε" προς τους καρναβαλιστές θα μείνουν ιστορικές. Το 1974 ξεκινά η σύγχρονη φάση του καρναβαλιού, οι καρναβαλιστές πείθονται να εγκαταλείψουν τα αυτοκίνητά τους και να παρελάσουν πεζή στους δρόμους (ως τότε μόνο τα άρματα παρήλαυναν). Το θέαμα κορυφώνεται, η διάρκεια της παρέλασης φτάνει τις 5,30 ώρες όπου περίπου 45.000 καρναβαλιστές διανύουν 4.5 περίπου χιλιόμετρα χορεύοντας μετατρέποντας την Πάτρα κέντρο του κεφιού και της διασκέδασης. Κατακλύζεται από εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες που φτάνουν απ΄όλα τα μέρη της Ελλάδας και όχι μόνο. Ενδεικτικό το γεγονός ότι από το υπεραστικό ΚΤΕΛ αναχωρούν ανά 5' λεωφορεία από την Αθήνα με προορισμό την Πάτρα το σαββατοκύριακο της αποκριάς.
Διοργανωτής
 |
Τελετή έναρξης
Την έναρξη των εκδηλώσεων του Πατρινού Καρναβαλιού προαναγγέλλει ο Τελάλης, περιδιαβαίνοντας τους δρόμους της πόλης πάνω στο μουσικό άρμα του. Καλεί τους Πατρινούς κι όλους όσους βρεθούν στην Πάτρα εκείνη τη μέρα σε μαγικές συναντήσεις χαράς και ανέλπιστες διαδρομές διασκέδασης.Η Τελετή Έναρξης πραγματοποιείται ημέρα Σάββατο και πάντα σε συνάρτηση με τη γιορτή του Αγίου Αντωνίου 17 Ιανουαρίου.
Συνήθως αποτελείται από ποικίλες εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν μουσική, χορό, ακροβάτες, δράσεις για μικρούς και μεγάλους και συλλογικά παιχνίδια.
Οι εκδηλώσεις αρχίζουν το πρωί σε επιλεγμένα σημεία της πόλης και κορυφώνονται το βράδυ στην πλατεία Γεωργίου Α΄. Εκεί είναι στραμμένο και το ενδιαφέρον του κόσμου, όπου μετά την ολοκλήρωση της κεντρικής εκδήλωσης και την εμφάνιση του άρματος του Βασιλιά Καρνάβαλου συνοδευόμενου από πλήθος καρναβαλιστών, ο Δήμαρχος Πατρέων κηρύσσει την έναρξη των Εκδηλώσεων του Πατρινού Καρναβαλιού.
Ακολουθεί υπαίθριο πάρτι, όπου η κεντρική πλατεία της πόλης μετατρέπεται σε μια τεράστια πίστα χορού, με χιλιάδες πιστούς καρναβαλιστές να χορεύουν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.
Τσικνοπέμπτη
Η γιορτή της Τσικνοπέμπτης έχει ιδιαίτερο χρώμα στην Πάτρα εξαιτίας και της επιρροής του καρναβαλιού. Την ημέρα εκείνη εκατοντάδες Πατρινοί στήνουν ψησταριές σε κάθε σημείο της πόλης. Όμως επίκεντρο των εκδηλώσεων αποτελεί η Άνω Πόλη, η παλιά συνοικία Τάσι και κυρίως η οδός Γερμανού και οι δρόμοι γύρω από αυτήν. Λαϊκά και καρναβαλικά δρώμενα, μουσικές κομπανίες συμπληρώνουν τη βραδιά της άφθονης κατανάλωσης ψητού κρέατος και οινοποσίας. Άλλοτε εκείνες της ημέρες πριν την Αποκριά στην Πάτρα αναβίωνε μια χαρακτηριστική παράδοση, "ο γάμος της Γιαννούλας της κουλουρούς".
Η Γιαννούλα ήταν υπαρκτό πρόσωπο, επρόκειτο για μια φτωχή γυναίκα της Άνω πόλης που έζησε στην περίοδο πριν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και κύρια δραστηριότητά της ήταν η πώληση κουλουριών, που της εξασφάλιζε τα προς το ζην. Ορισμένοι Πατρινοί εκμεταλλευόμενοι την αφέλειά της και το ευφάνταστο του χαρακτήρα της, της έταζαν πως θα την παντρέψουν με τον πρόεδρο της Αμερικής Ουίλσον. Η σχετική φάρσα περιλάμβανε άφιξη του Ουίλσον με πλοίο στο λιμάνι και άνοδό του στην Άνω πόλη, όπου θα τελούνταν και ο γάμος με τη Γιαννούλα. Η εύπιστη κουλουρού υποδεχόταν τον υποτιθέμενο Ουίλσον, Ιούλσον όπως τον πρόφερε η ίδια και που φρόντιζαν πάντα να τον ντύνουν με φράκο και ημίψηλο, αλλά ώσπου να αντιληφθεί την ειρωνεία της στιγμής, το πλήθος των συγκεντρωμένων για το γάμο είχε διασκεδάσει με την ψυχή του. Το θέαμα επαναλήφθηκε αρκετές χρονιές. Το συγκεκριμένο έθιμο έχει καταργηθεί τα τελευταία χρόνια ως ελάχιστο σεβασμό στο πραγματικό πρόσωπο της γιαννούλας και έχει αντικατασταθεί με παραδοσιακά έθιμα, όπως βλάχικος γάμος.
Καρναβάλι των Μικρών
Πανευρωπαϊκή αποκλειστικότητα του Πατρινού Καρναβαλιού αποτέλεσε το “Καρναβάλι των Μικρών” που κορυφώνεται με τη δική τους Μεγάλη Παρέλαση. Εκείνη την ημέρα χιλιάδες μικροί καρναβαλιστές από την Πάτρα, αλλά και από άλλες πόλεις της Ελλάδας παρελαύνουν στους κεντρικούς δρόμους της πόλης σε ομάδες ανάλογα με το νηπιαγωγείο, το σχολείο τους, το φροντιστήριό τους, τη σχολή χορού τους. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο παρελαύνουν μαζί με τους συνοδούς τους περί τα 15.000 παιδιά.
Το Καρναβάλι των Μικρών αποτελεί μια ξεχωριστή και σημαντική ενότητα του Πατρινού Καρναβαλιού ως συνέχεια και εξέλιξη του baby rally που πρωτοδιοργανώθηκε το 1968.
Είναι μια από τις πιο ζωντανές και ελπιδοφόρες ενότητες του Πατρινού Καρναβαλιού και το φυτώριο των αυριανών καρναβαλιστών.
Το Καρναβάλι των Μικρών έχει διανύσει τη δική του επιτυχημένη πορεία συναγωνιζόμενο επάξια εκείνο των μεγάλων. Έχει χαράξει ανεξίτηλα τη σφραγίδα του στα δρώμενα του Πατρινού Καρναβαλιού, δίνοντας τη δυνατότητα στους μικρούς καρναβαλιστές να αναπτύξουν τις αισθήσεις, τη φαντασία τους και την ελευθερία έκφρασης μέσα από τις εναλλακτικές μορφές τέχνης, τη διασκέδαση και το παιχνίδι.
Βασικές του δράσεις είναι οι Καρναβαλουπόλεις, Θεατρικές παραστάσεις και μουσικά δρώμενα, εκθέσεις, και φυσικά η Μεγάλη Παρέλαση των Παιδιών
Οι Καρναβαλουπόλεις στήνονται σε πλατείες και δρόμους της πόλης, πλαισιώνονται με χαρούμενες διαδραστικές κατασκευές στην κλίμακα των παιδιών με διαφορετικό θέμα κάθε φορά και μαζί με δράσεις (θέατρα δρόμου, θεατρικό παιχνίδι, μουσικά δρώμενα, κ.α) δημιουργούν ένα ξεχωριστό και ευχάριστο περιβάλλον για τα παιδιά
Αξιοσημείωτο είναι πως το Καρναβάλι των Παιδιών το μοναδικό στην Ελλάδα με τόση διάρκεια και μαζική συμμετοχή παιδιών, διεξάγεται σε συνθήκες απόλυτης ασφάλειας για τα παιδιά, καθώς παρελαύνουν μαζί τους και οι συνοδοί των ομάδων και οι εμψυχωτές, εθελοντές του Δήμου.
Παιχνίδι Κρυμμένου θησαυρού
Οι ομάδες του Κρυμμένου Θησαυρού συγκροτούνται είτε από μόνιμες συντροφιές καρναβαλιστών είτε από παρέες στα γυμνάσια και τα λύκεια της πόλης, συνάδελφους στη δουλειά ή γνωστούς στη γειτονιά. Έχουν ένα όνομα ως ομάδα και ένα θέμα - που δίνει και το όνομα κάθε χρονιάς- για τη μεταμφίεσή τους.
Ανάλογα με την καρναβαλική θητεία- παιδεία των μελών και τον χρόνο που διαθέτουν προσανατολίζονται είτε μόνο στη συμμετοχή στις παρελάσεις είτε και στη συμμετοχή στα παιχνίδια και τους διαγωνισμούς του κρυμμένου θησαυρού. Αυτά τα παιχνίδια περιλαμβάνουν ερωτήσεις από ιστορία, φιλολογία, μαθηματικά ή από πρακτικές γνώσεις, ασκήσεις πλοήγησης μέσα από κρυμμένα ενδεικτικά στοιχεία διασκορπισμένα σε ολόκληρη την πόλη, καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς ζωγραφικής, παντομίμας, θεατρικών στιγμιότυπων κι ότι άλλο βάλουν στο μυαλό τους οι διοργανωτές του παιχνιδιού.
Οι επιδόσεις των ομάδων στις διάφορες φάσεις του παιχνιδιού βαθμολογούνται κι έτσι αναδεικνύεται ο μεγάλος νικητής. Αρκετές ομάδες διατηρούν γραφεία και λέσχες στη διάρκεια της καρναβαλικής περιόδου, πολλές διοργανώνουν πάρτυ και χορούς ή και δημόσιες εκδηλώσεις σε δρόμους και πλατείες. Μερικές μετέχουν στη παρέλαση έχοντας κατασκευάσει και καρναβαλικό άρμα σχετικό με το θέμα της μεταμφίεσής τους.
Ο αριθμός των μελών μιας ομάδας κυμαίνεται από 50 άτομα έως 300, συχνά και περισσότερα. Στο καρναβάλι του 2006 πήραν μέρος 239 ομάδες. Τα τελευταία χρόνια στα μέλη τους περιλαμβάνονται και άτομα από άλλες πόλεις που θέλουν όχι απλά να παρακολουθήσουν το πατρινό καρναβάλι άλλα και να συμμετάσχουν στις εκδηλώσεις του
Μπουρμπούλια
 |
Στα χρόνια του μεσοπολέμου ο θεατρώνης Ανδρέας Λοβέρδος βάφτισε με το όνομα «μπουρμπούλι» (μεζές από κρέας που βράζει), τους απογευματινούς τότε χορούς, γιατί δεν απαιτούσαν κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία.
Τα Μπουρμπούλια είναι χοροί όπου οι γυναίκες διατηρούν την ανωνυμία τους κάτω από ένα μαύρο ντόμινο και μια μαύρη μάσκα, ενώ οι άντρες φορούν επίσημο ένδυμα και διαλέγουν την ντάμα τους αγνοώντας την ταυτότητα της, τουλάχιστον για εκείνο το βράδυ. Γίνονται και σήμερα, περισσότερο για να διατηρηθεί η παράδοση σε διαφορετικό χώρο καθώς το Θέατρο Απόλλων σαν αναγνωρισμένο νεότερο μνημείο δεν επιτρέπεται να γίνονται χοροεσπερίδες.
Νυχτερινή Ποδαράτη παρέλαση
Προθέρμανση… για χιλιάδες καρναβαλιστές λίγο πριν τη Μεγάλη Παρέλαση της Κυριακής. Το κέφι ανεβάζει τους ρυθμούς και κάνει την καρδιά να τρέχει, καθώς τα πόδια και να θέλουν δεν μπορούν να αντισταθούν. Η μουσική συνδράμει στο ξεφάντωμα, οι φωτισμοί, τα χρώματα, ο αυθορμητισμός υφαίνουν ένα πρωτοφανές γαϊτανάκι διασκέδασης που ξετυλίγεται στο τέλος της παρέλασης στην πλατεία Γεωργίου Α΄. Εκεί καρναβαλιστές και θεατές εμπλέκονται σε ένα ατέλειωτο πάρτι, που συνεχίζεται όλη τη νύχτα στους δρόμους και στα κέντρα διασκέδασης της καρναβαλικής πρωτεύουσας.
Μεγάλη Παρέλαση
Η κορύφωση της διασκέδασης «χτυπά κόκκινο». Χιλιάδες καρναβαλιστές χρωματίζουν με το κέφι και τη ζωντάνια τους την πρωτεύουσα του Καρναβαλιού. Ένας χείμαρρος χαράς συγκλονίζει το κέντρο της πόλης, ο συναγωνισμός, η άμιλλα, η ευρηματικότητα, συντονίζονται στους ρυθμούς της μουσικής… Η πιο όμορφη στιγμή της νεολαίας! Η Μεγάλη Παρέλαση της Κυριακής.
Προηγούνται τα καρναβαλικά άρματα του Δήμου και ακολουθούν τα καρναβαλικά πληρώματα, πολλά με δικά τους άρματα και καρναβαλικές κατασκευές.
Η συμμετοχή των καρναβαλιστών κάθε χρόνο αγγίζει τα 40.000 άτομα που ακούραστα ακολουθούν μια διαδρομή 4 περίπου χιλιομέτρων, διασχίζοντας το κεντρικό δρόμο της Πάτρας. Διαρκεί κατά μέσο όρο γύρω στις 5.30 ώρες.
Το μεγαλύτερο γεγονός του Πατρινού Καρναβαλιού κάθε χρόνο
παρακολουθείται από δεκάδες χιλιάδες θεατές στα πεζοδρόμια, τα μπαλκόνια των σπιτιών και τις κερκίδες και μεταδίδεται τηλεοπτικά, όπως και η παρέλαση του Σαββάτου από Πανελλαδικής εμβέλειας τηλεοπτικό σταθμό.
Τελετή λήξης
Διεύρυνση της παραδοσιακής καύσης του άρματος του Καρναβάλου. Η Μεγάλη Παρέλαση έχει τελειώσει… μα το κέφι συνεχίζει να συνεγείρει τις διαθέσεις των καρναβαλιστών που ομαδικά συρρέουν στο Μώλο της Αγίου Νικολάου για να παρακολουθήσουν την Τελετή Λήξης.
Η παράδοση θέλει ο Βασιλιάς Καρνάβαλος να παραδίδεται στην πυρά καταμεσής της θάλασσας και να ακολουθεί ρήψη πυροτεχνημάτων. Η τηλεοπτική της μετάδοση μεταφέρει σε κάθε άκρη της χώρας το πνεύμα της εκρηκτικής και μεγαλειώδους γιορτής.
Η εκδήλωση συνήθως περιλαμβάνει χορευτικά σόου, μουσική συναυλία από γνωστά ροκ ή ποπ συγκροτήματα, ακροβατικά κι άλλες εκπλήξεις, με το Δήμαρχο Πατρέων να ευχαριστεί τους καρναβαλιστές και τους επισκέπτες της πόλης για τη συμμετοχή τους, και συμβολικά να δίνει το σύνθημα για την προετοιμασία των καρναβαλικών εκδηλώσεων της επόμενης χρονιάς. Η τελετή λήξης ολοκληρώνεται με ένα υπαίθριο μουσικοχορευτικό πάρτι μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της Καθαράς Δευτέρας.
 |
Επιμέλεια άρθρου
Παπανικολάου Στυλιανός
Ο Πολιτιστικός Αθλητικός Σύλλογος Κατοίκων Νέας Πολιτείας Ευόσμου ιδρύθηκε...
Ο Παπανικολάου Στυλιανός γράφει στο ιστολόγιο.
Η Διαμαντή Παρασκευή γράφει στο ιστολόγιο.
0 Σχόλια