ΞΑΝΘΙΩΤΙΚΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ - ΤΟ ΚΑΨΙΜΟ ΤΟΥ ΤΖΑΡΟΥ

Αποκριάτικα έθιμα, έθιμα που διακωμωδούν, παραδόσεις που συνδέονται με ιστορικές μνήμες των τοπικών κοινωνιών, δρώμενα που ανακαλούν στην μνήμη στιγμές από το παρελθόν, αναβιώνουν και έχουν ένα κοινό στόχο: Την συμμετοχή εν τέλει σε μια γιορτή που συνδέει τους ανθρώπους και προσφέρει -όπως κάθε γιορτή άλλωστε- την ευκαιρία για ψυχαγωγία, και μια διέξοδο από την πεζή και ίσως σκληρή, πολλές φορές πραγματικότητα.

Το κύριο γνώρισμα των Αποκριών είναι οι μεταμφιέσεις τις οποίες συναντάμε σε ολόκληρη την Ελλάδα, καθώς και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το όνομα των μεταμφιεσμένων διαφέρει από τόπο σε τόπο: κουδουνάτοι, καμουζέλες, μούσκαροι αλλά το κοινότερο είναι μασκαράδες και καρνάβαλοι που προέρχεται από τις ιταλικές λέξεις maschera και carnevale.

Στην Ελλάδα υπάρχει πληθώρα εθίμων και καρναβαλικών εκδηλώσεων που διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Ένα από αυτά είναι: Το Ξανθιώτικο Καρναβάλι και Το κάψιμο του Τζάρου 

Στην Ξάνθη γίνεται κάθε χρόνο το μεγαλύτερο καρναβάλι της Βορείου Ελλάδας και το δεύτερο μεγαλύτερο της χώρας, μετά από αυτό της Πάτρας. Οι ποικίλες εκδηλώσεις του ξεκινούν την Κυριακή των Απόκριων και κορυφώνονται την Κυριακή της Τυροφάγου, με τη μεγάλη παρέλαση των αρμάτων και των καρναβαλιστών και το κάψιμο του Τζάρου.

Το καρναβάλι με τη σύγχρονη μορφή του έγινε για πρώτη φορά το 1966 υπό την ομπρέλα των «Θρακικών Λαογραφικών Εορτών Ξάνθης», που εμπνεύστηκαν ο καστοριανός γιατρός Στέργιος Στάθης και ο μυκονιάτης θεολόγος Βασίλης Ασημομύτης, που υπηρετούσαν στην Ξάνθη. Η πρόταση αυτή έγινε αποδεκτή από τις αρχές της πόλης, που απέβλεπαν παράλληλα και στο οικονομικό όφελος που θα είχε η πόλη από την καθιέρωση ενός τέτοιου θεσμού. Πανελλήνια φήμη και όχι μόνο απέκτησε στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, όταν τη διοργάνωσή του ανέλαβε η Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης του Δήμου Ξάνθης.

Από τις αρχές του 20ου αιώνα, ξεκινούν οι προσπάθειες για τον σταδιακό μετασχηματισμό του Καρναβαλιού της Ξάνθης από παραδοσιακό λαογραφικό στη σημερινή του μορφή. Σχετίστηκε με την οικονομική ανάπτυξη της πόλης, λόγω των καπνών, αλλά και την προσπάθεια των Ξανθιωτών να αντισταθούν στον εκβουλγαρισμό, πριν από την απελευθέρωση του 1919. Μάλιστα, μία αποκριά κατασκεύασαν ένα άρμα που παρίστανε το θωρηκτό «Αβέρωφ». Επειδή, όμως, ήταν τεράστιο και δεν χωρούσε να περάσει από τα στενά δρομάκια της Ξάνθης, γκρέμισαν ακόμα και σπίτια για να χωρέσει! Το 1926 ιδρύθηκε το «Κομιτάτο Απόκρεω», με σκοπό τη διοργάνωση καρναβαλικής παρέλασης.

Το κάψιμο του Τζάρου

Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις κορυφώνονται την Κυριακή της Τυροφάγου. Το μεσημέρι διεξάγεται η καθιερωμένη παρέλαση αρμάτων και καρναβαλιστών και το βράδυ αναβιώνει το «κάψιμο του Τζάρου».

Το έθιμο αυτό το έφεραν οι πρόσφυγες από το Σαμακώβ της Ανατολικής Θράκης και αναβιώνει κάθε χρόνο από τους κατοίκους του συνοικισμού, ο οποίος βρίσκεται στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου. Ο Τζάρος ή Τζάρους, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ήταν ένα κατασκευασμένο ανθρώπινο ομοίωμα τοποθετημένο πάνω σε ένα σωρό από πουρνάρια.

Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς καιγόταν σε κέντρο αλάνας, πλατείας ή σε υψώματα για να μην έχουν το καλοκαίρι ψύλλους. Η ονομασία «Τζάρος» προήλθε από τον ιδιόρρυθμο ήχο που δημιουργούσε η καύση του θάμνου «τζ,τζ,τζ…». Μετά την ολοκλήρωση του εθίμου, ακολουθεί ένα φαντασμαγορικό θέαμα με πυροτεχνήματα.

Πηγή

📧Έχετε κάποια παρατήρηση για το παρόν περιεχόμενο; Θα χαρούμε να σας ακούσουμε

▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃▃      

 Επιμέλεια άρθρου

 Παπανικολάου Στυλιανός