Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Ο Άγιος Νικόλαος είναι άγιος της Ανατολικής Ορθόδοξης, αλλά και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ. στα Μύρα της Λυκίας, γι' αυτό και αναφέρεται και ως Νικόλαος των Μύρων ή Νικόλαος του Μπάρι στη Δύση, καθώς στο Μπάρι βρίσκονται τα οστά του.

Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε στις 15 Μαρτίου το 270 μ.Χ. στα Πάταρα της Λυκίας, από Έλληνες γονείς ευσεβείς και πλούσιους και έτυχε επιμελημένης μόρφωσης. Όμως, σε νεαρή ηλικία έμεινε ορφανός και κληρονόμος μιας μεγάλης περιουσίας. Από πολύ νωρίς είχε αφιερωθεί στα Θεία, μετά την μετάβασή του στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσει τον Τίμιο Σταυρό και τον Πανάγιο Τάφο. Όταν επέστρεψε στην πατρίδα του χειροτονήθηκε ιερέας. Στην αρχή αφιερώθηκε στον ασκητικό βίο κι έγινε ηγούμενος της Μονής Σιών στα Μύρα της Λυκίας. Όταν απεβίωσε ο τότε Αρχιεπίσκοπος Μύρων της Λυκίας, οι επίσκοποι, δια θεϊκής αποκαλύψεως, αναγόρευσαν Αρχιεπίσκοπο τον Νικόλαο.

Από την θέση αυτή ανέπτυξε έντονη δράση και επέτεινε τους αγώνες του για την προστασία των φτωχών και των απόρων ιδρύοντας νοσοκομεία και διάφορα φιλανθρωπικά ιδρύματα. Προικισμένος με υψηλό χριστιανικό φρόνημα, θάρρος και ζωτικότητα εμψύχωνε τους διωκόμενους (από τους Ρωμαίους) χριστιανούς, διωκόμενος και εξοριζόμενος και ο ίδιος για τη στάση του αυτή.

Κατά τους διωγμούς του Διοκλητιανού υπέστη βασανιστήρια. Όταν όμως ανήλθε στον αυτοκρατορικό θρόνο ο Μέγας Κωνσταντίνος ελευθερώθηκαν όλοι οι χριστιανοί και έτσι ο Νικόλαος επανήλθε στο αρχιεπισκοπικό θρόνο. Σύμφωνα με την παράδοση, ήταν προικισμένος με το χάρισμα της θαυματουργίας και έσωσε πολλούς ανθρώπους, και όσο ήταν εν ζωή αλλά και μετά τον θάνατο του.

Αναφέρονται πλείστα θαύματα του Αγίου όπως η απελευθέρωση των τριών στρατηλατών, θεραπείες νοσούντων και αποκαταστάσεις φτωχών.

Το 325 μ.Χ έλαβε μέρος στην Α' Οικουμενική Σύνοδο, που έγινε στη Νίκαια της Βιθυνίας, και καταπολέμησε τις διδασκαλίες του Αρείου. Λέγεται ότι κατά τη Σύνοδο χαστούκισε τον Άρειο και ο Μέγας Κωνσταντίνος τον φυλάκισε. Όταν επέστρεψε από τη Σύνοδο, συνέχισε το ποιμαντικό του έργο μέχρι τα βαθιά γεράματα.

Ο άγιος Νικόλαος απεδήμησε ειρηνικά στις 6 Δεκεμβρίου του έτους 343. Μετά τον θάνατο του ονομάστηκε «μυροβλύτης», καθώς σύμφωνα με την παράδοση της χριστιανικής θρησκείας, τα λείψανά του άρχισαν να αναβλύζουν άγιο μύρο, όπως και άλλων αγίων. Τα λείψανά του διατηρήθηκαν στα Μύρα της Λυκίας έως και τον ενδέκατο αιώνα, όπου το 1087 κάποιοι ναύτες τα αφαίρεσαν και τα μετέφεραν στην Ιταλία, στην πόλη Μπάρι, όπου τοποθετήθηκαν στο Ναό του Αγίου Στεφάνου. Λέγεται ότι κατά την τέλεση της θείας λειτουργίας άρχισε να αναβλύζει τόσο πολύ μύρο από τα ιερά λείψανα, που οι πιστοί το μάζευαν σε δοχεία για θεραπεία από διάφορες αρρώστιες, ενώ αρκετοί λιποθυμούσαν από την ευωδία του μύρου αυτού.

Η μνήμη του γιορτάζεται στις 6 Δεκεμβρίου τόσο από την Ορθόδοξη, όσο και από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

Λαογραφικές παραδόσεις

Ο Άγιος Νικόλαος που λατρεύεται ως ο προστάτης των ναυτικών δεν υπήρξε ναυτικός παρά το δημοτικό τραγούδι «Άγιε Δημήτρη στεριανέ, Άγιε Νικόλα ναύτη» και παρά τις ονομασίες του «θαλασσίτης» και «θαλασσινός» που είναι γνωστές στα νησιά των Κυκλάδων και όχι μόνο. Από τα πολύ παλιά χρόνια οι ναυτικοί πριν φύγουν για ταξίδι ήθελαν ν’ ανάψουν ένα κερί στον Άγιο και ακόμα να εξομολογηθούν και να μεταλάβουν, ανάλογα με τους κινδύνους του ταξιδιού. Συχνά, επιθυμούσαν να μεταλάβουν και ν’ ανάψουν το κερί, ευχαριστώντας τον Άγιο που τους βοήθησε να επιστρέψουν.

Στις περισσότερες θαλασσινές περιοχές της Ελλάδας και στα νησιά μας οι εκκλησίες του Αγίου Νικολάου, αλλά και πολλά ξωκλήσια χτίζονται στο ξάγναντο της πόλης ή στις άκρες των μικρών λόφων που αγναντεύουν τη θάλασσα έτσι ώστε ο Άγιος να βλέπει τα καράβια και να τα συνοδεύει ευχόμενος να πάνε «στο καλό». Η εικόνα του Αγίου Νικολάου, στους ναούς, είναι γεμάτη από ασημένια ή χρυσά καραβάκια, τάματα ναυτικών που ο Άγιος έσωσε σε δύσκολες στιγμές, γεγονός που χαρακτηρίζει τον Νικόλαο σαν τον «πιο παρασημοφορημένο Άγιο της Χριστιανοσύνης», έγραφε ένας ιερέας.

Κατά το έθιμο, το τάμα οι ναυτικοί το πήγαιναν στην εκκλησία ξυπόλητοι και ξεσκούφωτοι και την ίδια μέρα έκαναν και λειτουργία. Σε ιδιαίτερα σοβαρούς κινδύνους έταζαν στον Άγιο το κτίσιμο μιας μικρής εκκλησίας. Τα τάματα, αλλά και η αγάπη που τρέφει από τους βυζαντινούς χρόνους ο λαός μας προς τον Νικόλαο ανεβάζουν τους ναούς του Αγίου στην Ελλάδα περίπου σε 860, οι 90 στην Ζάκυνθο, και τα ξωκλήσια και εικονοστάσια προς τιμήν του πάνω από 1.000. Αυτά τα μικρά ξωκλήσια καλύπτουν τις ψυχικές ανάγκες των πιστών.

Ο Άγιος Νικόλαος…δεν ήταν ναυτικός

Γιατί αλήθεια, ο Άγιος Νικόλαος λατρεύεται από τους θαλασσινούς σαν προστάτης τους αφού δεν ήταν ναυτικός;  Aυτό οφείλεται όχι τόσο στα θαλασσινά θαύματα του Άγιου, αλλά στην ημερομηνία την οποίαν η Εκκλησία καθόρισε για τον εορτασμό του σε συνδυασμό με τις πολύ άσχημες καιρικές συνθήκες που επικρατούν συνήθως αυτές τις μέρες. Έχει παρατηρηθεί ότι κατά το τριήμερο 4-6 Δεκεμβρίου, τα λεγόμενα «Νικολοβάρβαρα», επικρατούν πολύ μεγάλες τρικυμίες στο Αιγαίο. Έτσι, λοιπόν, οι κινδυνεύοντες λόγω των τρικυμιών, ναυτικοί, επικαλούνταν και απέδιδαν τη σωτηρία τους στον επισημότερο Άγιο των ημερών, τον Νικόλαο. Το γεγονός αυτό με την πάροδο των χρόνων συνετέλεσε στην ιδιαίτερη λατρεία του Αγ. Νικολάου από τους ναυτικούς. «Κατά τη λαϊκή παράδοση, τα ρούχα του είναι πάντα βρεγμένα από την άλμη, τα γένια του στάζουν θάλασσα, το μέτωπό του είναι ιδρωμένο από την προσπάθειά του να προφτάσει παντού και να βοηθήσει τα καράβια που θαλασσοπνίγονται». Έγραφε ο καθηγητής Γ. Μέγας στο βιβλίο του: «Έθιμα λαϊκής λατρείας».

Οι ναυτικοί μας επικαλούνται τη βοήθεια του προστάτη τους με συγκινητικές απλές φράσεις: «Άγιε Νικόλα! στο τιμόνι». «Άγιε Νικόλα βοήθα μας». «Άγιε Νικόλα χωρίς άρμενα και πανιά είμαστε, βοήθα μας». «Άγιε Νικόλα τιμονιάριζέ το! Κάθε καρφί του και μάλαμα». Αυτή η ευχή, γράφουν οι λαογράφοι, συνηθιζόταν στις καθελκύσεις νέων πλοίων στο Νεώριο της Ερμούπολης στη Σύρο για ασφαλή ταξίδια και κερδοφόρες ναυλώσεις.

Ο Άγιος κατά την λαογραφία δεν βοηθά μόνο στους κινδύνους, αλλά για μεγαλύτερη ασφάλεια κάθεται στο πηδάλιο σ’ όλο το ταξίδι. Και λέει μια άλλη φράση: «στην πλώρη κάθετ’ ο Χριστός, στη μέση η Παναγιά και πίσω στο τιμόνι του ο Άι Νικόλας».

Είναι δε η θέση του Αγίου στο πηδάλιο, γιατί μια άλλη παράδοση λέει ότι είναι ο εφευρέτης του πηδαλίου. Στη Σύρο και στην Ύδρα, μόλις τελειώσει η κατασκευή ενός καϊκιού, καρφώνουν στο πηδάλιο ένα εικονισματάκι του Αγ. Νικολάου για να το φυλάει.

ΠΗΓΗ - ΠΗΓΗ

 Επιμέλεια άρθρου

 Παπανικολάου Στυλιανός