ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ

Η δημιουργική γραφή ή δημιουργική συγγραφή είναι τα μυθιστορήματα, τα διηγήματα, τα ποιήματα και τα θεατρικά έργα τα οποία προσελκύουν ένα ορισμένο είδος προσοχής που μπορεί να ονομαστεί λογοτεχνικό. Στο πλαίσιο αυτό, ο συγγραφέας στο βαθμό που άπτεται του έργου του έχει σε μεγάλο βαθμό τάση για ποιητικότητα και λυρισμό. Μάλιστα η ποιητικότητα και ο λυρισμός του τον βοηθούν να καταλάβει όχι μόνο τον πραγματικό κόσμο αλλά και την έννοια του υπερβατικού όπως και τον ψυχοσυναισθηματικό κόσμο. Η συγγραφέας Πασχαλία Τραυλού αποδίδει σε έναν τέτοιο συγγραφέα τον όρο «εραστής της γραφής», ανεξάρτητα αν αυτός μόλις ξεκινά τη δημιουργική του πορεία ή είναι έμπειρος, αν είναι ερασιτέχνης ή επαγγελματίας.

Η δημιουργική διαδικασία κατά την οποία ο συγγραφέας μετουσιώνει τον κόσμο σε λέξεις είναι υποκειμενική και μέσα από αυτή ο συγγραφέας παρουσιάζει τα κλειδιά που ξεκλειδώνουν το μυθιστορηματικό λόγο αλλά και τα αντικλείδια που τον καθιστούν κομμάτι του αναγνώστη. Στη διαδικασία αυτή ο συγγραφέας έρχεται αντιμέτωπος με τον γραπτό λόγο αλλά και με τον εσωτερικό και εξωτερικό κόσμο του, προσπαθώντας να κατανοήσει τόσο τις λέξεις όσο και τις ιδέες. Οι λέξεις κατά βάση έχουν να κάνουν με τους λεπτεπίλεπτους συγγραφικούς χειρισμούς για να αποδοθούν οι περιγραφές, η θεματική και οι αφηγήσεις, ενώ οι ιδέες πρέπει κατά βάση να αποτυπωθούν με μια «φόρμα», απλή αλλά και κατανοητή από το ευρύ κοινό.^[

Συγγραφή Vs Λογοτεχνία

Ο διαχωρισμός του συγγραφέα από το λογοτέχνη προκύπτει τόσο από πηγές όσο και από την θεματολογία. Η λογοτεχνία ως έννοια στενότερη της γραμματείας αφορά τη λογοτεχνικότητα σε αντίθεση με τη γραμματεία που έχει να κάνει με το σύνολο των γραπτών κειμένων μίας συγκεκριμένης κοινότητας. Έτσι ο διαχωρισμός συγγραφέα-λογοτέχνη ακόμα και για συγγραφείς διαφορετικών θεματικών πυλών, όπως για παράδειγμα επιστημονικούς συγγραφείς, εμπίπτει στη θεματική των γραπτών κειμένων. Με βάση τη φιλολογική ερμηνεία του μυθιστορήματος για παράδειγμα, αυτό αποδίδεται ως ένα λογοτεχνικό έργο γραμμένο σε πεζό λόγο που αφηγείται αναλυτικά πραγματικές ή φανταστικές ιστορίες και περιγράφει ήρωες, ήθη, συναισθήματα ή άλλα γεγονότα. Ας προσπαθήσει λοιπόν κανείς να ξεχωρίσει τις λέξεις.

Γίνεται αντιληπτό, ότι η έννοια του μυθιστορήματος όπως και τα δεκάδες θέματα μυθιστορημάτων που έχουν εκδοθεί, περιλαμβάνουν στοιχεία και ενότητες που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ανεξάρτητα πονήματα, όπως το παραμύθι με έντονο το μυθοπλαστικό στοιχείο, τα χρονικά γεγονότων ή/και χαρακτήρων, ακόμα και μία ερωτική ιστορία. Για να κατανοηθεί καλύτερα το ταλέντο της εκφραστικής δεινότητας του «εραστή της γραφής», το συγκεκριμένο ταλέντο παρομοιάζεται με τη διαχείριση του...Εξκάλιμπερ, του σπαθιού του Αρθούρου. Η διαμόρφωση των λεπτεπίλεπτων συγγραφικών και εκφραστικών χειρισμών φιλτραρισμένων μέσω της Τέχνης αποκτά μία δύναμη ποικίλων ψυχογραφικών, συνειδησιακών, συναισθηματικών αλλά και αισθητικών παραγόντων, διαθέτει επικές αλλά και μυθικές δυνατότητες, δύναμη θρυλική όπως αυτή του Εξκάλιμπερ. Καρφωμένο από τον Ούθερ Πεντράγκον σε ένα βράχο περίμενε τα χέρια εκείνα τα οποία θα μπορούσαν δικαίως να το κρατήσουν.

Είδη δημιουργικής συγγραφής

Δραματική συγγραφή

Στην περίπτωση της δραματικής συγγραφής το χαρακτηριστικό στοιχείο είναι η δραματική υπόσταση. Δεν νοείται συγγραφή χωρίς υποκριτική αλλά και υποκριτική χωρίς συγγραφή. Τα είδη του δράματος είναι η κωμωδία, η τραγωδία αλλά και το σατυρικό δράμα. Δεν είναι τυχαίο που στην ιστορία θεάτρου αλλά και σε πηγές του εξωτερικού γίνεται συγκεκριμένη αναφορά για τις ρίζες του δράματος στην Αρχαία Ελλάδα. Σύμφωνα με πηγές από τη Νέα Υόρκη, στη δραματική συγγραφή υπάρχει μία ενστικτώδης ερμηνεία των ηθοποιών από την πλευρά του συγγραφέα αλλά και ενστικτώδης σχέση του συγγραφέα με τους ηθοποιούς που ερμηνεύουν το κείμενο . Ακολουθώντας τους Ρώσους θεατρανθρώπους όπως ο Κωνσταντίνος Στανισλάφσκι ο οποίος έχτισε το σύστημα Στανισλάφσκι, η έννοια της ερμηνείας ενός κειμένου αφορά εκείνα τα στοιχεία με τα οποία ειδικά εκπαιδευμένοι ηθοποιοί ερμηνεύουν θεατρικά το συγγραφικό κείμενο. Ο ηθοποιός είναι αυτός που ζωοποιώ το λόγο και κάνει ένα έργο θελκτικό για το ευρύτερο κοινό. Μία τέτοια προσέγγιση είναι και το Σύστημα Στανισλάφσκι.

Σε αυτήν την περίπτωση για μία προκαταρκτική τοποθέτηση ενδιαφέρον έχουν στοιχεία από την ανάλυση του συστήματος. Πρώτον, το μαγικό Αν των ηθοποιών (χαρακτήρων), τι θα έκανε αν ήταν στη θέση του David Gale. Δεύτερον, η συγκινησιακή μνήμη, η ικανότητα του ηθοποιού (χαρακτήρα) να ανασύρει υλικό από προηγούμενες εμπειρίες οι οποίες τυγχάνουν να διεγείρουν συγκινήσεις. Δεδομένου ότι η σκηνική αλήθεια είναι διαφορετική από τη ζωή του ανθρώπου και δεδομένων επιστημονικών στοιχείων, η συγκινησιακή μνήμη μπορεί να περιγραφεί αλλά και να παραμείνει ως ιδέα στον χαρακτήρα όπως επίσης μπορεί να πυροδοτήσει άλλοτε αντιφατικά και άλλοτε ποικίλα συναισθήματα. Τρίτον, η ανάλυση μέσω γεγονότων και ενεργειών του κειμένου που οδηγεί στο υπεραντικείμενο το οποίο εκφράζει το τι επιζητούν οι χαρακτήρες πάνω απ' όλα.  Σε κάθε περίπτωση, η δραματική συγγραφή υποστηρίζει θεατρικά το συγγραφικό κείμενο, ιδιότητα που ο συγγραφέας οφείλει να κατέχει δημιουργικά, αλλά και μέσω της ενστικτώδους και δημιουργικής του διαίσθησης.

Παραμύθι

Ο συγγραφέας παραμυθιών Χανς Κρίστιαν Άντερσεν

Το παραμύθι είναι τύπος ιστορίας που συνήθως περιλαμβάνει Ευρωπαϊκούς, φολκλορικής φαντασίας χαρακτήρες, όπως νάνοι, ξωτικά, νεράιδες, γίγαντες, καλικάντζαρους, μάγισσες και συνήθως αλλά όχι πάντα περιλαμβάνει το μαγικό στοιχείο αλλά και το στοιχείο της γοητείας. Περαιτέρω, η μυθική φαντασία έχει να κάνει με το είδος λογοτεχνίας που εμπνέεται από τον αλληγορικό λόγο και τα θέματα αλλά και τους συμβολισμούς των μύθων, των θρύλων, του φολκλόρ αλλά και των παραμυθιών. Μπορεί όμως να ξεχωρίσει ο μύθος από τη φαντασία; Ο μύθος αφορά την καθεαυτό ιστορία που αναλύεται στη λογοτεχνία, για παράδειγμα "Το θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον". Η φαντασία, το φανταστικό από την άλλη πλευρά αντιπαραβάλλεται με την πραγματικότητα, διακρίνεται σε ρεαλιστική και μη ρεαλιστική φαντασία και αφορά το είδος, την κατηγορία του λογοτεχνικού έργου.

Μυθοπλασία και νομοτέλεια

Η αλήθεια είναι ότι το παραμύθι μπορεί να προσεγγιστεί τόσο από τα μυθοπλαστικά όσο και από τα τεχνικά και νομοτελειακά του στοιχεία, παρ'όλα αυτά ο ορισμός που εντάσσει ένα έργο στην κατηγορία παραμύθι έχει υπάρξει άλλοτε πηγή διαμάχης αλλά και άλλοτε προφανής αν ακολουθηθούν συγκεκριμένοι κανόνες. Πρακτικά τα παραμύθια προκύπτουν ως προφορική ή/και λογοτεχνική μορφή και έχουν μεγάλη σημασία τα εννοιολογικά στοιχεία του παραμυθιού που το κατατάσσουν στην φανταστική προφορική διήγηση η οποία αποτελείται από μικρότερες αφηγηματικές ενότητες που ονομάζονται μοτίβα. Από την άλλη πλευρά το παραμύθι προσεγγίζεται με δεδομένα που έχουν να κάνουν τόσο με το μύθο όσο και με τη νομοτέλεια της ιστορίας. Υπάρχουν παραμύθια στα οποία η μυθοπλαστικότητα πραγματοποιείται αλληγορικά, αφηγηματικά και δεν προϋποθέτει πάντοτε ότι στην ιστορία υπάρχουν νεράιδες, μαγεία ή ακόμα και στοιχεία φανταστικής λογοτεχνίας.

Για παράδειγμα στο Ασχημόπαπο του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν ο αναγνώστης παρακολουθεί μία προσωπική μεταμόρφωση προς το καλύτερο μιας και "Το ασχημόπαπο" ωριμάζει σε ένα όμορφο κύκνο προς έκπληξη των υπολοίπων που στην αρχή της ζωής του το θεωρούσαν παπί. Οι Davidson και Chaudri μιλάνε για αυτό ακριβώς το στοιχείο της μεταμόρφωσης ως το στοιχείο κλειδί του παραμυθιού και από ψυχολογικής σκοπιάς έχει υπάρξει διαφωνία πως το φανταστικό στοιχείο στο παραμύθι είναι απαραίτητο. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν και νομοτελειακά στοιχεία τα επονομαζόμενα επικοί νόμοι που κατατάσσουν ένα έργο στην κατηγορία παραμύθι. Σύμφωνα με αυτούς επισημαίνονται συγκεκριμένες αφηγηματικές αρχές οι οποίες συνοπτικά φαίνονται παρακάτω.

Η ιστορία έχει μία κλίμακα, ξεκινάει ήρεμα και ολοκληρώνεται μετά την κορύφωση της δράσης. Σε ένα συγκεκριμένο μοτίβο είναι παρόν συνήθως δύο πρόσωπα. Αν σε ένα συγκεκριμένο ρόλο εμφανίζονται δύο χαρακτήρες είναι αδύναμοι και μικροί ενώ δύο εκ διαμέτρου αντίθετοι χαρακτήρες βρίσκονται αντιμέτωποι. Όλα θίγονται με τον κατά το δυνατόν απλούστερο τρόπο, σημαντικό στοιχείο είναι πως δεν επιχειρείται διόλου η ποικιλομορφία, όπως επίσης δεν υπάρχουν στοιχεία για τη ζωή των προσώπων-χαρακτήρων εκτός του έργου. Εν κατακλείδι, πέραν των επικών νόμων υπάρχουν και τρεις γενικές αρχές που περιγράφουν τον τόπο, τον χρόνο και τα πρόσωπα που αφορούν το περιεχόμενο του παραμυθιού. Ο χρόνος και ο τόπος της δράσης είναι αόριστοι, ενώ η δράση περιγράφεται μέσα από ανώνυμους χαρακτήρες.

Φανταστική λογοτεχνία

Τόλκιν, Ο συγγραφέας του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών

Η λογοτεχνία του φανταστικού είναι είδος με δική του μορφή και δικά του σύμβολα. Ο όρος «φανταστικό» που τη διαχωρίζει από τα άλλα είδη, αναφέρεται συνήθως σε φαινόμενα που δεν έχουν συμβεί, δεν συμβαίνουν, ούτε και θα μπορούσαν να συμβούν στην πραγματικότητα. Το φιλοσοφικό υπόβαθρο του φανταστικού, που χαρακτηρίζεται πάντα από τη σύγκρουση ορθολογικού-ανορθολογικού, δηλαδή από την εισβολή του "αφύσικου" στο "φυσιολογικό", σχετίζεται ίσως με την ανάγκη μεταστοιχείωσης και επαναδημιουργίας του κόσμου, με τις ελευθερίες και τις δυνατότητες που παρέχει η φαντασία.

Μιας και τα θέματα της φανταστικής λογοτεχνίας ποικίλουν και γενικότερα το φανταστικό μπορεί να εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους, αναλύεται το χτίσιμο ενός βιβλίου φανταστικής λογοτεχνίας και περαιτέρω, εκείνα τα στοιχεία με τα οποία έρχεται αντιμέτωπος ο συγγραφέας, όταν γράφει στην κατηγορία του φανταστικού. Ξεκινώντας με τη δημιουργία χαρακτήρων, αυτοί μπορεί να περιγράφονται από αυτοβιογραφικά ή βιογραφικά κατά χαρακτήρα στοιχεία, με βάση πραγματικά χαρακτηριστικά, όπως επίσης ο συγγραφέας αντιμετωπίζει τη δημιουργία και εφεύρεση φανταστικών χαρακτήρων από το μηδέν. Μπορεί επίσης να συνδυάσει τα πραγματικά με τα φανταστικά στοιχεία.

Το χτίσιμο του φανταστικού κόσμου

Τζόαν Ρόουλινγκ, Η συγγραφέας του Χάρι Πότερ

Η ανάπτυξη από την άλλη πλευρά και το χτίσιμο ενός χαρακτήρα στη συγγραφή φαντασίας έχει να κάνει με την εμφάνιση, την ερμηνεία, τη δράση, τη σκέψη αλλά και το λόγο του ήρωα, ακριβώς όπως η πραγματικότητα και το παρουσιαστικό ενός αληθινού ανθρώπου. Άπαξ και ο συγγραφέας ορίσει τους χαρακτήρες του, στη συνέχεια μπορεί να ορίσει το χώρο και το χρόνο, συναισθήματα αλλά και πλοκή που μπορεί να αφορούν τα προηγούμενα, όπως επίσης μπορεί να συνδυάσει την δημιουργία αληθινών ή φανταστικών τοποθεσιών. Μπορεί να επιλέξει να εκφράζεται με μία συγκεκριμένη ή περισσότερες φωνές (το πρόσωπο στο οποίο γράφει), να χρησιμοποιήσει μεταφορικό λόγο, ακόμα και να χρησιμοποιήσει τόσο τη φωνή των ηρώων, όσο και τη φωνή του βασικού αφηγητή.

Αν και τα παραπάνω αρχικά περιγράφουν πιθανές εν δυνάμει εκδοχές δημιουργικής συγγραφής, στην πραγματικότητα είναι απαραίτητα για το συγγραφέα φανταστικής λογοτεχνίας που γνωρίζει πως η πλοκή έχει να κάνει με αυτά που συμβαίνουν στο σενάριο, σε αντίθεση με τη δομή που περιγράφει το πως μεταβάλλονται οι βασικοί πρωταγωνιστές. Έτσι λοιπόν με τη σύγκριση ρεαλιστικών αλλά και φανταστικών δεδομένων, ο συγγραφέας προσεγγίζει τη λογοτεχνία μέσα από το βαθμό γνώσης που κατέχει ως προς αυτό που περιγράφει και αναλύει. Ο συγγραφέας στη φανταστική λογοτεχνία δεν γράφει μόνο όλα όσα γνωρίζει γύρω από έναν χαρακτήρα αλλά μπορεί να κρίνει και το αν θα εκφραστεί ή όχι μέσα από άλλους ήρωες. Όπως και κατά πόσον αυτά που περιγράφει έχουν αντικειμενική αλλά και εμπειρική βάση.

Πρέπει να μάθει 'να δείχνει' μέσα από τους χαρακτήρες του και όχι απλά 'να λέει' (show don't tell). Δεν λέει απλά "Είμαι θυμωμένος" αλλά περιγράφει τη δράση που το αναδεικνύει αυτό, όπως πχ κάποιες απότομες κινήσεις σε συνδυασμό με τις λέξεις, που εκφράζουν την οργή της στιγμής. Στη φανταστική λογοτεχνία ο συγγραφέας αποφασίζει για τον αριθμό των ηρώων, την τοποθέτηση του έργου μέσα στο χώρο και το χρόνο, τη συγγραφή γύρω από μία ξεκαθαρισμένη οπτική γωνία η οποία θα καθρεφτίζει και το ύφος του έργου, μία δομή οργανωμένη μέσα στο χρόνο αλλά και μία εκφραστικότητα στις περιγραφές ανάλογα με αυτά που θέλει να αποκαλύψει στους αναγνώστες. Έχει ακόμα ο συγγραφέας να αποφασίσει και για τον μετριασμό και έλεγχο των στοιχείων που είναι γνωστά ή όχι από το κοινό σε ένα βιβλίο φανταστικής λογοτεχνίας.

Ρεαλιστικά και εξωλογικά στοιχεία

Στη φανταστική λογοτεχνία δεν αντιμετωπίζονται απλώς τα στοιχεία ενός φανταστικού ή μη κόσμου, αλλά η οργανωμένη δομή και μορφή του βιβλίου που απλά χτίζεται γύρω από φανταστικά αλλά και ρεαλιστικά στοιχεία όπως συμβαίνει και σε άλλες κατηγορίες λογοτεχνίας. Ειδικότερα όμως στα φανταστική λογοτεχνία ο συγγραφέας αλλά και αναγνώστης έρχονται αντιμέτωποι με μία εναλλακτική πραγματικότητα διαφορετική από την πραγματική, η οποία αποκτάει υπόσταση που ονομάζεται φανταστικό απλά μέσα από τα μη ρεαλιστικά σύμβολα που περιγράφουν τόσο τις εξωλογικές και ασύλληπτες δυνάμεις όσο και τις δυνάμεις της γης.

Σενάριο

Στην περίπτωση του σεναρίου, η δραματική συγγραφή ως συγγραφή και υποκριτική παράλληλα, αποτελεί ειδική περίπτωση σεναρίου. Σενάρια μπορούν να υπάρξουν και με τη μορφή παιχνιδιών (Games), όπως επίσης πολλές πηγές της Αγγλικής Wikipedia, μιλούν για την απόδοσή τους στο διαδίκτυο με τη βοήθεια των γραφικών, των πολυμέσων αλλά και ποικίλων δυνατοτήτων μέσα από ψηφιακά εργαλεία. Για το πως μπορεί ένας συγγραφέας να προσεγγίσει επιτυχώς τη σεναριογραφία, υπάρχει τόσο η δημιουργική προσέγγιση όσο και η περισσότερο οργανική. Με απαρχή τα σενάρια που αφορούν θεατρικό έργο (τηλεόραση, θέατρο, κινηματογράφος) το σχολείο Jacob Krueger Studio στη Νέα Υόρκη περιγράφει αναλυτικά την έννοια αυτής της κατηγορίας συγγραφής όπως επίσης και τη διαδικασία με την οποία ο συγγραφέας μπορεί να ολοκληρώσει επιτυχώς τη δημιουργική του προσπάθεια. Μέσα από εκτενή μαθήματα το στούντιο προσπαθεί να απεγκλωβίσει το συγγραφέα από τις εκ των έξω λεκτικές φόρμουλες ώστε αυτός να δημιουργήσει οργανικά το σενάριο, ξεκινώντας από την αρχική ιδέα, τους χαρακτήρες, την πλοκή, τη φόρμα του κειμένου, έως την ταινία που κάθε συγγραφέας ονειρεύεται να γράψει. Έτσι αποκτάται μία αρχική αίσθηση για τα όρια όπως και για το αντικείμενο της σεναριογραφίας, δηλαδή το γραπτό κείμενο το οποίο περιγράφει την πλοκή ενός κινηματογραφικού, θεατρικού ή τηλεοπτικού έργου.

Το σχολείο ScreenwritingU στην Καλιφόρνια περιγράφει μέσα από επαγγελματικά μοντέλα συγγραφής σεναρίων όλες εκείνες τις πλευρές της σεναριογραφίας οι οποίες ξεπερνούν την αντικειμενική υπόσταση της συγγραφής και έχουν να κάνουν με την παρουσίαση, τη μέγιστη ψυχαγωγία, τη δύναμη και ελκυστικότητα του γραπτού, όπως επίσης και το μονοπάτι που πρέπει να ακολουθήσει ο συγγραφέας, αλλά και τα εργαλεία που πρέπει να διαθέτει στη δημιουργική του φαρέτρα ώστε να κλείσει τη δουλειά με κάποιον παραγωγό. Και οι δύο προσεγγίσεις είναι απόλυτα τεκμηριωμένες και επιτυχημένες αρκεί ο συγγραφέας να έχει τη θέληση αλλά και την υπομονή να ανακαλύψει τόσο το ταλέντο του όσο και το ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα. Από την άλλη πλευρά και με άξονα τη δημιουργικότητα στο διαδίκτυο αλλά και στα πολυμέσα, το σενάριο ως δημιουργία έχει εφαρμογή στην κατηγορία των παιχνιδιών. Παράλληλα η δημιουργική συγγραφή είτε ως δραματική λογοτεχνία και δράμα, είτε ως επί μέρους ενότητες σε μία σύνθεση μπορεί να αναπαραχθεί σε συνδυασμό με ποικίλα ψηφιακά εργαλεία στοχεύοντας στην αγορά των Web Producers.

Ποίηση

Διονύσιος Σολωμός, Ο εθνικός ποιητής των Ελλήνων

Ποίηση είναι η δημιουργική συγγραφή κατά την οποία εκφράζεται μία σύνθεση μέσω του ποιητικού λόγου όπου δίνεται έμφαση στα βιωματικά αλλά και συναισθηματικά χαρακτηριστικά του λόγου.^[11] Για τη μελέτη αλλά και τεκμηρίωση της συγγραφής ποιημάτων, επισημαίνονται τα παρακάτω:

Πρόχειρο

Το γράψιμο ενός ποιήματος δεν αποτελεί στιγμιαία δραστηριότητα αλλά συνεχή και εξελισσόμενη διαδικασία. Ανάμεσα στη συγγραφή των πρώτων λέξεων έως και την τελική δημοσίευση, υπάρχει ένα μεσοδιάστημα από πρόχειρες εκδόσεις. Κάθε ποιητική δημιουργία έχει την απαρχή της σε κάποιο πρόχειρο και κάθε μία πρόχειρη έκδοση, διαμορφώνει ή αναθεωρεί το τι συνέβη στα προηγούμενα στάδια. Ο συγγραφέας μαθαίνοντας μέσα από την επανάληψη και καθώς ασκείται στο πως να λειτουργεί από την πρόχειρη έκδοση έως την τελική δημοσίευση, αποκτάει και το κλειδί στη διαδικασία της συγγραφικής εξέλιξης.

Γραμμή

Μέσα από τη γραμμή στην ποίηση, ο ποιητής εστιάζει σε διαφορετικά σημεία μίας γραμματικής φράσης είτε αποτελεί ολόκληρη πρόταση είτε όχι. Αυτή ακριβώς η γραμμή στην ποίηση είναι η ειδοποιός της διαφορά από την πρόζα. Είτε πρόκειται για μουσικούς στίχους είτε για ακατέργαστες σημειώσεις, ο σκοπός τους δεν περιορίζεται στην απόδοση νοήματος στο λόγο αλλά επεκτείνεται στην εστίαση της προσοχής των αποδεκτών. Μέσα από τη γραμμή ο ποιητής αποσπά λέξεις από τη φυσιολογική εξέλιξη του λόγου και τις καθιστά αντικείμενο προς εξέταση.

Φωνή

Η αναζήτηση φωνής για τον ποιητή είναι ο συνδυασμός τονικότητας στο λόγο αλλά και αντικειμένου. Εμπλουτίζοντας τα προηγούμενα μέσω της έμπνευσης του ποιητή αλλά και των πολλών και διαφορετικών ενδιάμεσων εκδόσεων του ποιήματος έως την τελική δημοσίευση, η φωνή στην ποίηση αποτελεί αναγκαία και φυσιολογική ιδιότητα. Παρόλα αυτά μπορεί να λειτουργήσει αντιπαραγωγικά στη διαδικασία της ποιητικής εξέλιξης και είναι καλύτερο για τον ποιητή να κρατήσει τη φωνή του ευέλικτη, παρά να προσπαθεί από την αρχή να τη διορθώσει. Η φωνή δεν επιβάλλεται αλλά ανακαλύπτεται και ενώ πολλοί ποιητές επιχειρηματολογούν ότι υπάρχουν τόσες διαφορετικές εκφάνσεις φωνών όσα και τα διαφορετικά ποιήματα, είναι καλύτερο για τον ποιητή να προσπαθεί να προσδιορίσει μόνος του την αυθεντική φωνή ενός συγκεκριμένου ποιήματος.

Εικόνες

Ο Άγγλος ποιητής, δραματουργός και ηθοποιός Ουίλιαμ Σαίξπηρ

Η εικόνα ως αντικείμενο αλλά και σύνθεση χρωμάτων αποτελεί βασικό συστατικό τόσο της γλώσσας όσο και του τρόπου με τον οποίο καταλαβαίνουμε την πραγματικότητα, αποτελεί δηλαδή οπτική απόδειξη μίας κατάστασης. Ο άνθρωπος με το μυαλό του συνεχώς επεξεργάζεται και συγκρίνει εικόνες ή προσπαθεί να καταλάβει μία ιδέα εμπράγματα. Συχνά βρίσκεται αντιμέτωπος με τη μεταφορικότητα του λόγου και των εκφράσεων και γι αυτό ακριβώς το λόγο η εικόνα στη μεταφορά είναι που τον βοηθάει να καταλάβει τη συγκεκριμένη ερμηνεία ανά περίπτωση. Έτσι λοιπόν η εικόνα για τον ποιητή εκμαιεύεται μέσα από τις καθιερωμένες ανθρώπινες συνήθειες και αποτελεί γι αυτόν ισχυρό επικοινωνιακό εργαλείο. Μέσω της οπτικής σκέψης και της οπτικής αντίληψης ο άνθρωπος καταλαβαίνει έννοιες και πράγματα τα οποία ελλείψει εικόνας παραμένουν ασαφή. Κατ' ανάλογο τρόπο η εικόνα μπορεί να αποτυπώσει παραστατικά τη γεωμετρία του κόσμου και των ιδεών. Σε κάθε περίπτωση, μπορεί να προεκτείνει την ανθρώπινη εμπειρία δίνοντας μορφή αλλά και οπτική στο άγνωστο.

Ρίμα

Η ποίηση προσπαθεί πάντα να αποδώσει μία τέλεια ισορροπία ανάμεσα στον ήχο και το νόημα. Περιλαμβάνει τόσο τη μουσικότητα του λόγου όσο και το νόημά του. Γι αυτό το λόγο η ρίμα στην ποίηση λειτουργεί ως πρότυπο που συνδέει ηχητικά διαφορετικά νοήματα, πρόκειται για ηχητική συσχέτιση και όχι απλώς για την ομοιοκαταληξία του ποιήματος. Έχει να κάνει με την ολοκλήρωση της μουσικότητας του λόγου μέσα σε μία καθορισμένη μορφή του ποιήματος, συμπεριλαμβανομένης της τονικότητας του λόγου αλλά και των ερμηνειών. Η ρίμα πρέπει να μπορεί να εκδηλωθεί μέσα από όλες τις πιθανές της εκδοχές, επαναληπτικά.

Φόρμα

Η φόρμα στην ποίηση έχει να κάνει με το format του ποιήματος το οποίο προσδιορίζεται τόσο από το μέτρο του όσο και από τις στροφές. Ο ποιητής έχει τη δυνατότητα να ενδιαφερθεί έντονα για ή να αγνοήσει πλήρως την πραγματικότητα μίας φόρμουλας στην τέχνη και άλλωστε δεν υπάρχουν αυστηροί κανόνες στην ποίηση. Υιοθετώντας τις φόρμες ή παραλείποντάς τες, ο ποιητής δίνει δύναμη στη φωνή του ή προστατεύει τη γραφή του από το άγνωστο (γράφει δηλαδή ελεύθερα), αντίστοιχα. Αν και υπάρχουν συγκεκριμένα ρυθμικά πρότυπα τα οποία έχουν χτιστεί για χάρη του ποιητικού λόγου, δεν γίνονται αντικείμενο μελέτης απλά επειδή υπάρχουν αλλά επειδή δίνουν περαιτέρω δυνατότητες στη γλώσσα.

Θέμα

Το θέμα στην ποίηση έχει να κάνει με το αντικείμενο του ενδιαφέροντος το οποίο πραγματεύεται ο ποιητής. Το θέμα μπορεί να βρίσκεται στην επιφάνεια του λόγου, ή μπορεί να υπάρχουν πολλά περισσότερα θέματα τα οποία μοιράζονται μία αναδυόμενη ιδέα. Όπως και στην περίπτωση της φωνής, το θέμα στην ποίηση δεν επιβάλλεται αλλά είναι αντικείμενο προς ανακάλυψη. Σε πολλές περιπτώσεις επειδή τα θέματα που ενδιαφέρουν ένα ποιητή είναι ξεχωριστά, αυτός πρέπει να υποκύψει σε ένα εσωτερικό εξαναγκασμό ώστε να τα ανακαλύψει. Σε άλλες περιπτώσεις, τα θέματα δεν αποτελούν αντικείμενο άμεσης προσοχής για τους ανθρώπους, έως ότου ο ποιητής ή ο αναγνώστης εστιάσουν την προσοχή τους σε αυτά. Εναγκαλιάζοντας ένα θέμα ο ποιητής δεν ενδιαφέρεται πλέον για ένα και μοναδικό συγκεκριμένο ποίημα αλλά για μία ολόκληρη κατηγορία, συλλογή έργων.

Πεζογράφημα

Ο Αργεντίνος συγγραφέας Χόρχε Λουίς Μπόρχες

Η πεζογραφία αφορά μία ευρεία κατηγορία συγγραφικής δραστηριότητας, εκείνη τη λογοτεχνική δημιουργία που συντάσσεται σε νεοελληνικό, πεζό λόγο.  Ένα βασικό παράδειγμα είναι η πεζογραφία του Χόρχε Λουίς Μπόρχες σε όλη της την έκταση. Οι χαρακτηριστικές μορφές του πεζογραφήματος είναι το μυθιστόρημα και το διήγημα.

Μυθιστόρημα

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, κατά τη φιλολογική του ερμηνεία το μυθιστόρημα είναι λογοτεχνικό έργο που αποδίδεται σε πεζό λόγο και αφηγείται αναλυτικά πραγματικές ή φανταστικές ιστορίες και περιγράφει ήρωες, ήθη, συναισθήματα ή άλλα γεγονότα. Το μυθιστόρημα διαχωρίζεται από τη νουβέλα και το διήγημα με βάση την έκταση των προηγουμένων. Είναι δηλαδή μεγαλύτερο από τη νουβέλα, η οποία είναι μεγαλύτερη από το διήγημα, παρόλο που η έκταση του γραπτού σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι αποκαλυπτική για το χαρακτήρα και το αντικείμενο της συγγραφικής δραστηριότητας. Έτσι λοιπόν σε αυτήν την ενότητα αποφεύγονται οι τεχνικές περιγραφές που άλλωστε διαφέρουν ανά περίπτωση και αναλύονται τα θέματα του δημιουργικού αλλά και της ψυχοδυναμικής του συγγραφέα που καταπιάνεται με αυτό το είδος του γραπτού λόγου.

Το θέμα ενός χάρτινου κόσμου

Ο μυθιστοριογράφος επιδίδεται σε μία τέχνη μέσω της οποίας δημιουργώντας ένα χάρτινο κόσμο διερευνά το alter ego του. Δημιουργεί ένα παράλληλο σύμπαν από ήρωες ώστε να εκφράζει άλλοτε το εγώ του και άλλοτε αυτό που ποτέ δεν τόλμησε για τον εαυτό του. Στην περίπτωση αυτή ο συγγραφέας ζει μέσα από ένα ρόλο χωρίς να σημαίνει απαραίτητα ότι αυτός είναι και ο δικός του. Εμπλέκεται σε μία περιπέτεια γνωριμίας με τους ήρωες του είτε για να εκφράσει εκδοχές, σοφία και κατανόηση για αυτούς είτε για να εκδηλώσει καταπιεσμένες εκδοχές του εαυτού του και μέσω της γνωριμίας να απελευθερωθεί. Ανάλογα λοιπόν με την ψυχοδυναμική του συγγραφέα, τραυματικές εμπειρίες και βιώματα, τη φιλοσοφία του, αλλά και την παιδεία του και τη συνείδησή του, αυτός μπορεί και ρέπει προς μία κατηγορία θεμάτων.

Δημιουργία και επιλογές

Κάθε συγγραφέας καλείται να πάρει αποφάσεις που αφορούν το δημιουργικό του έργο. Ας σημειωθεί εδώ ότι τα είδη του γραπτού λόγου δεν συνάδουν με την κατηγορία (Genre) του έργου, δηλαδή αν είναι περιπέτεια, ερωτικό, φαντασία, κοινωνικό κλπ. Σε αυτή τη δημιουργική πορεία ο συγγραφέας καλείται να αποδείξει μία σταθερή σχέση με το κοινό όπως επίσης και να κάνει επιλογές. Η σχέση του με τον κόσμο υλοποιείται και είναι αμφίδρομη ανάλογα με την απλοποίηση, την ευρύτητα και το κατανοητό της φόρμας μέσα από την οποία εκφράζεται. Ανάλογα δηλαδή με το βαθμό στον οποίο απευθύνεται στη μάζα. Αφενός μεν λοιπόν καλείται να ανακαλύψει την ιδέα και να αποκτήσει την έμπνευση μέσω της οποίας δουλεύει, αφετέρου πρέπει να αναζητήσει τα λεκτικά εργαλεία, το λόγο, το ύφος, με τα οποία η ιδέα υλοποιείται λογοτεχνικά και μέσω αυτής ο συγγραφέας ταξιδεύει και εκφράζεται μέσα στο χώρο των λέξεων και του συντακτικού.

Εκφράζει μέσα από το έργο του τη δική του οπτική γωνία για τον κόσμο. Όμως ο επιτυχής συγκερασμός όλων των παραπάνω δεν είναι απλή υπόθεση. Ανέκαθεν ο δημιουργός που κάνει το πρώτο βήμα και βγαίνει μπροστά με μία ιδέα, ματώνει. Το δημιουργικό μονοπάτι το οποίο αποφασίζει να διανύσει ένας συγγραφέας έχει και ένα τίμημα. Ο συγγραφέας σφυρηλατείται τόσο ψυχικά και κοινωνικά όσο και ιδεολογικά, καθώς τα χρώματα που αποκτάει το λογοτεχνικό του έργο εκφράζουν τον εσωτερικό ψυχικό του κόσμο. Γι αυτό πρέπει ο συγγραφέας να αψηφά τραύματα και ανασφάλειες αν θέλει επί τέλους να δει το έργο του ολοκληρωμένο. Πρέπει να εκφράζει όχι μόνο το έσω αλλά και το έξω, να μπορεί να ερμηνεύει μέσα από δυνάμεις αλλά και αδυναμίες, ιδανικά αλλά και ανασφάλειες, σκέψεις αλλά και συναισθήματα.^[

Διήγημα

Το διήγημα είναι η λογοτεχνική δημιουργία η οποία υλοποιείται ως αφήγημα σε πεζό λόγο σύντομης έκτασης. Διαχωρίζεται από τη νουβέλα και το μυθιστόρημα με βάση την έκταση παρόλο που αυτά τα όρια ανάμεσα στις τρεις δημιουργικές δραστηριότητες είναι υποκειμενικά. Στην συγκεκριμένη περίπτωση ένα μυθιστόρημα έχει μεγαλύτερη πολυπλοκότητα από ένα διήγημα. Το διήγημα συνήθως αποτελείται από ένα μοναδικό επεισόδιο, έχει συγκεκριμένη πλοκή, λίγους αριθμητικά χαρακτήρες, έχει ένα καθορισμένο χώρο εξέλιξης, και η χρονική έκταση της ιστορίας είναι μικρή.

Δοκίμιο

Το δοκίμιο ορίζεται ως συγγραφή σε πεζό λόγο μικρής έκτασης, που διαπραγματεύεται ένα συγκεκριμένο θέμα χωρίς να το εξαντλεί και το οποίο παρουσιάζει την οπτική γωνία του συγγραφέα. Αν και τα δοκίμια συναντώνται με πολλές διαφορετικές μορφές, η ταυτότητα του δοκιμίου καθορίζεται από μελετήματα που έχουν φιλοσοφικό, κοινωνικό, πολιτικό, ηθικό, επιστημονικό, τεχνοκριτικό, θεολογικό και φιλολογικό περιεχόμενο. Το δοκίμιο ως συγγραφικό δημιούργημα πρέπει να έχει συγκεκριμένες αρετές στις οποίες συμπεριλαμβάνονται η αντιδογματικότητα αλλά και η ανοιχτή έκφραση των απόψεων του συγγραφέα, χωρίς αυτές να επιβάλλονται στον αναγνώστη και οι οποίες στοχεύουν στον προβληματισμό του και στην ανεύρεση απαντήσεων. Το δοκίμιο επίσης δεν πρέπει να είναι ξένο προς την λογοτεχνία και η μορφή του πρέπει να έχει συγκεκριμένα καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά.

πηγή

Δημιουργική γραφή στον Πολιτιστικό Αθλητικό Σύλλογο  Κατοίκων Νέας Πολιτείας διδάσκει ο ΔΗΜΟΣ ΧΛΩΠΤΣΙΟΥΔΗΣ